Bartoszewski: człowiek-orkiestra

Władysław Bartoszewski urodził się 19 lutego 1922 w Warszawie. Zdał maturę jeszcze w wolnej Polsce, ale zaraz potem rozpoczęła się niemiecka okupacja. We wrześniu 1939 brał udział w obronie Warszawy. Po jej upadku, od 1940 r. był zatrudniony w Polskim Czerwonym Krzyżu.

We wrześniu 1940 został zatrzymany w ulicznej łapance w Warszawie i wysłany do obozu Auchswitz. W kwietniu 1941 został stamtąd zwolniony dzięki staraniom PCK.

Po zwolnieniu z obozu przystąpił do konspiracji. Od 1942 był czynny w pracach Frontu Odrodzenia Polski – katolickiej organizacji, której ideowym przywódcą była Zofia Kossak-Szczucka. Od września 1942 z ramia FOP współpracował z Tymczasowym Komitetem Pomocy Żydom „Żegota” (który później przekształcił się w Radę Pomocy Żydom – działającą przy Delegaturze Rządu na Kraj).

Bartoszewski szybko awansował w strukturach konspiracji. Od listopada 1942 był zastępcą kierownika Komórki Więziennej Wydziału Bezpieczeństwa Departamentu Spraw Wewnętrznych  Delegatury Rządu, która zajmowała się organizowaniem pomocy dla więźniów, m.in. osadzonych na  Pawiaku. Zaś od  lutego 1943 był zastępcą kierownika Referatu Żydowskiego w tym samym departamencie. Od tego momentu pracował równolegle w Delegaturze i w „Żegocie” – zajmując się tymi samymi sprawami.

W Powstaniu Warszawskim był adiutantem Kazimierza Ostrowskiego (dowódcy placówki radiowej „Anna”). Po upadku Powstania kontynuował pracę w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK w Krakowie, a po powrocie do Warszawy – w pionie propagandy po-AK-owskiej organizacji NIE i w pionie propagandy Delegatury Sił Zbrojnych. Było to podziemie antykomunistyczne, stawiające opór nowej władzy, a wyrosłe organicznie z konspiracji anty-niemieckiej.

Po ujawnieniu swojego zaangażowania w konspirację, w ramach tzw. pierwszej amnestii w 1945, zaczął działać na gruncie legalnym, jednak ciągle z podobnym nastawieniem. W 1946 rozpoczął pracę w „Gazecie Ludowej” – organie Polskiego Stronnictwa Ludowego, a wkrótce został członkiem tej partii. Jak wiadomo, „władza ludowa” po sfałszowaniu referendum w czerwcu 1946 szybko rozprawiła się z PSL-em. I taki był koniec prób uprawiania legalnej opozycji w pierwszej dekadzie PRL. Bartoszewski został aresztowany przez MBP jeszcze w roku 1946, został jednak zwolniony dzięki zabiegom swojej znajomej z „Żegoty”, ówcześnie zatrudnionej w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Jednak kiedy aresztowano go po raz drugi, w grudniu 1949, tym razem zapłacił za swoją postawę słoną cenę. Dostał wyrok 8 lat więzienia, z czego odsiedział lat 5.

Wraz z końcem stalinizmu, pojawiły się ograniczone możliwości upowszechnia wiedzy o najnowszej historii Polski. Bartoszewski stał się jednym z najbardziej znanych publicystów historycznych. Jego dwa główne pola zainteresowań to: Polskie Państwo Podziemne ze szczególnym uwzględnieniem   Powstania Warszawskiego oraz pomoc dla Żydów. Od 1956 r. publikował w tygodniku „Stolica”, od 1957 w „Tygodniku Powszechnym”. Z czasem stał się jednym z ważniejszych działaczy katolickiego ruchu „Znak”.

Jakkolwiek władze uniemożliwiły mu zrobienie kariery akademickiej, Bartoszewski był de facto jednym z najbardziej znanych wykładowców historii w Polsce. W latach 1973–1982 i 1984–1985 wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach  lat 80-tych był visiting professor  na kilku niemieckich i austriackich uniwersytetach.

W latach 1972 – 1983 był sekretarzem generalnym polskiego PEN Clubu. W latach 1978 – 1981 był członkiem i wykładowcą Towarzystwa Kursów Naukowych – organizacji działającej jawnie, stanowiącej część ruchu opozycyjnego, związanego z KSS „KOR”. Internowany 13 grudnia 1981, został zwolniony 3 maja 1982.

W wolnej Polsce po 1989 r. był najpierw ambasadorem RP w Austrii, potem ministrem spraw zagranicznych i senatorem. Spośród jego licznych publikacji na pierwszy plan wybijają się dwie: Ten jest z Ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945 (wspólnie z Zofią Lewinówną), Znak, Kraków 1967; oraz 1859 dni Warszawy, Znak, Kraków 1974.

Był dwukrotnie w Yad Vashem: najpierw sadził drzewko i odbierał tytuł w 1963  jako przedstawiciel „Żegoty”, a potem w 1966 – indywidualnie.

Zmarł w Warszawie 14 kwietnia 2015.

Skip to content

Ta strona używa ciasteczek (cookies), które użytkownikom ułatwiają nawigację, a nam pozwalają doskonalić serwis. Możesz wyłączyć mechanizm obsługi cookies w swojej przeglądarce. Korzystając z serwisu wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. more information

Ta strona używa ciasteczek (cookies), które użytkownikom ułatwiają nawigację, a nam pozwalają doskonalić serwis. Możesz wyłączyć mechanizm obsługi cookies w swojej przeglądarce. Korzystając z serwisu wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

Zamknij