Na Placu Pamięci Muzeum Polaków Ratujących Żydów, w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, odbyła się ceremonia pamięci w hołdzie Polakom ratującym Żydów podczas II wojny światowej „Gorejąc wolni”. Uroczystość, która miała miejsce 24 marca, zgromadziła przedstawicieli władz wszystkich szczebli, duchowieństwa, służb mundurowych, instytucji edukacji i kultury oraz licznych mieszkańców regionu, których rodziny w czasie II wojny światowej niosły pomoc żydowskim sąsiadom.
Najważniejszym momentem ceremonii, było odsłonięcie na muzealnej Ścianie Pamięci tabliczek poświęconych Polakom, którzy w czasach niemieckiej okupacji z odwagą i poświęceniem nieśli pomoc ludności żydowskiej. W tym roku upamiętnieni zostali: Magdalena Bednarczyk, Antoni Bytnar, Franciszka, Piotr i Kazimierz Kapłon, Zofia Koniosna, Katarzyna, Magdalena i Aleksander Łańczak, Józef, Władysław i Zofia Łańczak oraz Zofia i Wojciech Serwaczakowie.
Motto ceremonii „Gorejąc wolni”, zaczerpnięte z wiersza Cypriana Kamila Norwida pt. „Coraz to z ciebie, jako z drzazgi smolnej”, odpowiada twierdząco na pytanie poety o najwyższą wolność, która wypełnia człowiecze serce, gdy goreje miłością bliźniego.
Ceremonia wpisała się w program II Dni Dziedzictwa Błogosławionej Rodziny Ulmów, które w tym roku przebiegają pod hasłem „Gdy gaśnie pamięć ludzka, dalej mówią kamienie.” Cykl wydarzeń odbywających się w dniach 22 marca – 3 kwietnia ma na celu uczczenie Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, ustanowionego w 2018 roku z inicjatywy Prezydenta Andrzeja Dudy. Święto to ma szczególny wymiar w Markowej. To właśnie tutaj, 24 marca 1944 roku, niemieccy żandarmi zamordowali Józefa Ulmę, jego ciężarną żonę Wiktorię oraz ich sześcioro dzieci, a także ośmioro ukrywanych przez nich Żydów. Ta tragiczna historia stała się symbolem poświęcenia i heroizmu Polaków, którzy w obliczu okrutnego terroru nieśli pomoc swoim żydowskim sąsiadom.
W trakcie ceremonii odbyło się wręczenie odznaczeń państwowych osobom szczególnie zasłużonym w pielęgnowaniu pamięci o błogosławionej Rodzinie Ulmów i innych Polakach, którzy ratowali Żydów podczas okupacji. Za zasługi w działalności społecznej Brązowym Krzyżem Zasługi odznaczono Wiolettę Rejman, a za zasługi dla Niepodległej Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości uhonorowano Waldemara Rataja, dyrektora Muzeum Polaków Ratujących Żydów.
Zwieńczeniem ceremonii było złożenie kwiatów pod pomnikiem poświęconym pamięci żydowskich ofiar Zagłady i ich anonimowych polskich wspomożycieli.
Po uroczystościach odbyło się spotkanie z rodzinami Sprawiedliwych uhonorowanych na Ścianie Pamięci. W spotkaniu uczestniczył m.in. Jeffrey Cymbler z Nowego Jorku, którego przodkowie mieszkali w Będzinie. Podczas wojny zostali oni uratowani dzięki parwagwajskim paszportem, które dla wielu Żydów zdobyła grupa polskiego dyplomaty Aleksandra Ładosia. Jeffrey Cymbler często odwiedza Muzeum Polaków Ratujących Żydów przyjeżdżając na Podkarpacie, aby dokumentować prawdę historyczną o postawach i relacjach między Polakami i Żydami w czasie Zagłady.
Ceremonię „Gorejąc wolni” poprzedził Apel Pamięci w Sadzie Pamięci, przed pomnikiem upamiętniającym męczeńską śmieć błogosławionej Rodziny Ulmów. Jeszcze wcześniej odbyła się wizyta na cmentarzu ofiar hitleryzmu w Jagielle-Niechciałkach, gdzie oddano hołd pomordowanym Żydom, mieszkańcom Markowej. Przy zbiorowej mogile ludności żydowskiej odbyła się ceremonia, podczas której złożono kwiaty i zapalono znicze. Uczestnicy wzięli udział w modlitwach (chrześcijańskiej i żydowskiej) oraz uczcili pamięć poległych chwilą zadumy. Wydarzenie zakończyło się odśpiewaniem psalmu przez Jeffreya Cymblera.
Obchody Narodowego Dnia Pamięci o Polakach ratujących Żydów pod okupacją niemiecką odbyły się pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w ramach II Dni Dziedzictwa Błogosławionej Rodziny Ulmów, na które składają się cztery dni wydarzeń, organizowanych w Markowej, Łańcucie i Warszawie wspólnie przez Marszałka Województwa Podkarpackiego, Starostę Łańcuckiego, Wójta Markowej, Archidiecezję Przemyską oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej wraz z Towarzystwem Przyjaciół Markowej.
Fot.: Mateusz Inglot
