13 lutego w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie odbyło się Sympozjum Szkoły Etyki Muzeum Ulmów. Uczestnicy, motywowani zarówno zainteresowaniami naukowymi, jak i społecznym zaangażowaniem czy osobistymi doświadczeniami, spotkali się, aby pogłębić wiedzę na temat KZ-Syndromu i jego wpływu na życie jednostek i społeczności. Wydarzenie stanowiło kolejny etap dyskusji o traumie poobozowej i jej wielopokoleniowych konsekwencjach.
II wojna światowa przyniosła bezprecedensową skalę cierpienia i traumy. W odróżnieniu od wcześniejszych konfliktów, gdzie działania wojenne kierowane były głównie przeciwko żołnierzom, II wojna światowa dotknęła w ogromnym stopniu ludność cywilną. Spowodowało to traumatyczne doświadczenia na niespotykaną dotąd skalę. Trauma wojenna, początkowo nazywana KZ-Syndromem, a obecnie znana jako zespół stresu pourazowego (PTSD), dotknęła nie tylko bezpośrednich ofiar, ale również kolejne pokolenia.
Kraków odgrywa istotną rolę w badaniach nad traumą wojenną. Historia krakowskich badań nad tym zagadnieniem sięga II połowy lat 50-tych XX wieku. 10 lat po zakończeniu II wojny światowej, w obliczu ogromu cierpienia i potrzeby zrozumienia traumy poobozowej, lekarze psychiatrzy, często sami będący ofiarami wojny, podjęli się badań nad tym zjawiskiem. Ich praca była nie tylko odpowiedzią na potrzebę leczenia, ale także aktem oporu wobec nieludzkiej ideologii, która doprowadziła m.in. do mordowania pacjentów psychiatrycznych.
Pionierami badań nad KZ-Syndromem, czyli zespołem objawów psychicznych i fizycznych dotykających byłych więźniów obozów koncentracyjnych, byli dr Stanisław Kłodziński i prof. Antoni Kępiński. Badania te przyczyniły się do lepszego zrozumienia traumy i jej długotrwałych skutków. Po 1989 roku, w wolnej Polsce, badania zostały rozszerzone o nowe grupy osób, które doświadczyły prześladowań i traumy, takie jak byli więźniowie polityczni okresu stalinowskiego czy Sybiracy.
O złożonym zagadnieniu KZ-Syndromu i krakowskich badaniach nad zespołem stresu pourazowego opowiedział prof. Krzysztof Rutkowski, psychiatra, psychoanalityk jungowski, superwizor psychoterapii, wybitny ekspert w dziedzinie traumy i jej następstw. Prof. Rutkowski, autor ponad 150 publikacji, kieruje Katedrą Psychoterapii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, Zakładem Psychoterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie oraz studiami podyplomowymi i kursem całościowym z psychoterapii. W badaniach nad zespołem stresu pourazowego bierze udział od początku lat 90-tych.
Podczas swojego wystąpienia prof. Rutkowski omówił wkład krakowskich badaczy, którzy w znaczący sposób przyczynili się do rozwoju wiedzy na temat następstw zespołu stresu pourazowego. Badania te, realizowane w Katedrze Psychoterapii UJ CM, doprowadziły do rozwoju metod terapii i wsparcia dla osób cierpiących na PTSD, a także do publikacji naukowych i edukacji społeczeństwa na temat traumy i jej konsekwencji.
W swoim wykładzie prof. Rutkowski omówił m.in. badania prof. Adama Szymusika nad astenią postępującą, dra Aleksandra Teutscha nad reakcjami psychicznymi w czasie działania psychofizycznego stresu (tzw. autyzm obozowy), prof. Marii Orwid nad przystosowaniem poobozowym, dr. Wandy Półtawskiej nad objawami nawracających przypomnień, typowych dla zaburzeń pourazowych (tzw. hipermnezja napadowa) oraz dra Romana Leśniaka o braku korelacji między typem osobowości a sposobem reakcji na uraz.
Prof. Rutkowski podkreślił, że objawy zespołu stresu pourazowego mogą ujawniać się nawet w kolejnych pokoleniach, co wskazuje na transgeneracyjny charakter traumy poobozowej.
Problematyka ta wymaga starannej analizy i refleksji, a badania nad tym zjawiskiem stanowią istotny krok w kierunku lepszego zrozumienia długotrwałych konsekwencji Holokaustu.
Podejmując temat traumy, współpracujemy ze Stowarzyszeniem Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück.
Sympozjum odbyło się w ramach działalności naukowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów – we współpracy z Uniwersytetem Papieskim Jana Pawła II oraz Polskim Towarzystwem Naukowym – Akademia Sprawiedliwych i miało charakter wydarzenia opiniodawczego. Wydarzenie to wpisuje się w cykl działań programotwórczych, których celem jest utworzenie platformy edukacyjnej „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”.
