3 września 2025 roku w budynku Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Stanisława Wyspiańskiego w Jarosławiu, historycznej przestrzeni dawnej Dużej Synagogi w Jarosławiu, zainaugurowano „Sympozjum Szkoły Etyki Muzeum Ulmów”.
Sympozjum odbyło się z inicjatywy Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej w oparciu o stworzony przez Muzeum program pod tą samą nazwą – „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”, będący przestrzenią twórczości poświęconej w całości potrzebom edukacyjnym współczesnego człowieka w oparciu o rozmaite dziedziny nauki, sztuki i komunikacji społecznej. Wszystko po to by odpowiadać na pytania dotyczące historii – w tym w szczególności historii II wojny światowej – przez pryzmat życia, doświadczeń i lęków człowieka XXI wieku.
Kontekst dla wydarzenia stanowiła wystawa cyklu portretów więźniów KL Auschwitz pt. „Ecce Homo – Osoba i Twarz”, autorstwa krakowskiego artysty malarza – Artura Kapturskiego, przygotowana w ramach 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej, której wernisaż odbył się w tym samym miejscu 25 czerwca 2025 roku. Na wstawie zostało zaprezentowanych 600 portretów, które zostały stworzone na podstawie archiwalnych zdjęć Wilhelma Brassego, fotografa i więźnia Auschwitz – niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i obozu zagłady. Wystawa w Jarosławiu znajduje swoje głębokie uzasadnienie historyczne z uwagi na fakt, że to właśnie z tego miasta wyruszył pierwszy transport więźniów do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz.
Program sympozjum, które odbywało się w dniach od 3 do 4 września 2025 roku obejmował trzy sesje tematyczne.
Pierwsza, pod nazwą „Ecce Homo – Osoba i Twarz”. Trzy rzeczywistości twarzy. Znak portretowy jako aspektowe odniesienie do istoty człowieka”, rozpoczęła się wykładem dr Artura Kapturskiego pt. „Analiza w oparciu o myśl Edyty Stein w odniesieniu do prawdy artystycznej, prawdy historycznej i prawdy ontycznej w kontekście dzieła sztuki”, skierowanym do uczniów Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Stanisława Wyspiańskiego w Jarosławiu, a zakończona warsztatami artystycznymi pt. „Intencja twórcy, a treść portretu”.
Druga sesja edukacyjna, która odbyła się 4 września 2025 roku pod nazwą „Historia jest w nas” – adresowana była do młodzieży szkół średnich znajdujących się na terenie miasta Jarosławia. Ta część Sympozjum odbyła się w budynku Centrum Kultury Akademickiej Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Jarosławiu. Podczas tego spotkania młodzież oraz zebrani goście mieli okazję wysłuchać wykładu Zofii Kostki-Bieńkowskiej pt. „Jarosław w czasach II wojny światowej”, następnie dokonano projekcji filmu dokumentalnego pt. „Z Jarosławia do Auschwitz” przedstawiającego historię uczniów Państwowej Szkoły Budowlanej w Jarosławiu, którzy w maju 1940 roku zostali aresztowani, a 14 czerwca przewiezieni pierwszym transportem do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego. Spotkanie zakończyła dyskusja, w której udział wzięli: Iwona Zelwach – nauczyciel historii oraz wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkół Budowlanych i Ogólnokształcących w Jarosławiu, prezes Jarosławskiego Stowarzyszenia „Ocalić przeszłość dla przyszłości’” pomysłodawczyni filmów dokumentalnych oraz występów opowiadających o historii mieszkańców ziemi jarosławskiej w okresie II wojny światowej; Mariusz Mendycki – reżyser filmu pt. „Z Jarosławia do Auschwitz”, dziennikarz TVP3 Oddziału w Rzeszowie oraz absolwenci oraz uczniowie – Zespołu Szkół Budowlanych i Ogólnokształcących w Jarosławiu – aktorzy zaangażowani w filmach dokumentalnych oraz widowiskach historycznych wcielili się w role postaci historycznych, ofiar II wojny światowej. Dyskusję moderował Piotr Kaplita – kierownik Działu Edukacji i Upowszechniania Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich.
Trzecia sesja, która odbyła się również 4 września, stanowiła kolejny odcinek debaty pt. „Druga wojna światowa – nieodrobiona lekcja naszej historii; Dyskusja o historii, wojnie i etyce w kontekście wystawy >>Ecce Homo – Osoba i Twarz<<” w Sali Wystawowej Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Stanisława Wyspiańskiego. W debacie udział wzięli: Katarzyna Sołek – Sekretarz Województwa Podkarpackiego; dr Jacek Kubiak – dziennikarz, dokumentalista historyczny, opozycjonista PRL; dr Artur Kapturski – artysta plastyk, pedagog, autor wystawy „Ecce Homo – Osoba i Twarz” oraz Waldemar Rataj – dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Debatę moderował Andrzej Kuca – Redaktor Radia FARA Rozgłośni Archidiecezji Przemyskiej. Współorganizatorem Sympozjum było: Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich oraz Jarosławskie Stowarzyszenie „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości”.
Wystawa pt. „Ecce Homo – Osoba i Twarz” jest dostępna w budynku Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Stanisława Wyspiańskiego w Jarosławiu do 22 września 2025 roku od poniedziałku do piątku w godzinach od 10:00-15:00.
Andrzej Kuca
Fot.: Jarosław. Fragment podcieni na Rynku w latach 1939 – 1944. Około 100 metrów na zachód stoi dawna Duża Synagoga, w której dzisiaj eksponowana jest wystawa „Ecce Homo – Osoba i Twarz”. Zdjęcie pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.
