19 grudnia odbędzie się spotkanie wokół książki „Losy Żydów z Markowej”. O 17:00 jej autor wygłosi z przestrzeni Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej wykład pt. „Historia żydowskich Markowian / Przywracanie ofiarom tożsamości”. Emisja filmu “Świat Józefa” i dyskusja wokół niej, została przeniesiona na 28 grudnia, godz. 21:00. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny, a transmisja live będzie dostępna na kanale Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej na:
Facebooku:
https://www.facebook.com/ulmamuseum/
i YouTube:
https://youtube.com/channel/UCsuFIdviStRYnQHtRnZdLZg
Jak czytamy w omawianej publikacji “przez ponad dwieście lat obecności w Markowej Żydzi stali się jej elementem konstytutywnym, tak jak Markowa stała się nieodłączną częścią ich egzystencji. Ten stan rzeczy brutalnie przerwała Zagłada, w wyniku której niemal cała żydowska społeczność Markowej nie tylko bezpowrotnie odeszła, ale też – w ciągu kolejnych powojennych dekad – znikła prawie zupełnie z pamięci zbiorowej”. Chęć przypomnienia Markowej o zapomnianej części ich historii stanowiła jedną z motywacji do napisania wspomnianej książki.
Pierwszy rozdział publikacji omawia dzieje markowskich Żydów: dwa pierwsze stulecia, następnie okres ich koegzystencji z Polakami w przededniu Holocaustu oraz sam czas Zagłady. Rozdział drugi to mikrohistoryczna opowieść o niektórych rodzinach żydowskich z Markowej
Publikacja oparta jest o kilkuletnie badania Kamila Kopery niesie ze sobą istotną wartość, jaką jest zbadanie losów Żydów w społeczności wiejskiej, czego dotychczas nie spotkano na polskim rynku wydawniczym. Autor książki, Kamil Kopera pracuje jako specjalista ds. badań i dokumentacji w muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej. Jest absolwentem prawa i historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Na tej samej uczelni ukończył również studia doktoranckie z zakresu historii. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się głównie wokół problematyki relacji polsko-żydowskich na terenie dzisiejszego województwa podkarpackiego oraz niemieckich działań wymierzonych w ludność cywilną podczas II wojny światowej. Nowa książka Kamila Kopery będzie odgrywać istotną rolę w przyszłych pracach muzem. Dlatego też wykład jej poświęcony to wydarzenie szczególnej rangi.
Jako pierwszy głos po wykładzie zabierze dr Mateusz Szpytma (ur. 1975 r.) – historyk, muzealnik, doktor nauk humanistycznych, autor i współautor książek. Stopień doktora uzyskał w 2012 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 2000 roku pracuje w Instytucie Pamięci Narodowej, a od 23 lipca 2016 pełni funkcję zastępcy Prezesa IPN.
Kolejny komentarz wygłosi Maria Ryznar-Fołta (ur. 1957), Prezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej, zamieszkała od ponad 40 lat w tej miejscowości.
Ze względów technicznych zaplanowana emisja filmu “Świat Józefa” została przesunięta na 28 grudnia. Konsultantem historycznym tego filmu był dr Mateusz Szpytma. Film opowiada o rodzinie Ulmów z Markowej, która podczas okupacji niemieckiej, pod koniec 1942 r., dała schronienie ośmiorgu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom oraz dwóm córkom i wnuczce Chaima Goldmana z Markowej – Lei (Layce) Didner z córką o nieznanym imieniu i Geni (Gołdzie) Grünfeld.
Poniżej przedstawiamy biogramy prelegentów:
Kamil Kopera pracuje jako specjalista ds. badań i dokumentacji w muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej. Jest absolwentem prawa i historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Na tej samej uczelni ukończył również studia doktoranckie z zakresu historii. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się głównie wokół problematyki relacji polsko-żydowskich na terenie dzisiejszego województwa podkarpackiego oraz niemieckich działań wymierzonych w ludność cywilną podczas II wojny światowej.
Maria Ryznar-Fołta, Prezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej, zamieszkała od ponad 40 lat mieszkam w tej miejscowości. Jak Pani Prezes pisze o Sobie „urodziłam się w 1957 roku, a wychowałam w miejscowości, której mieszkańcy w znakomitej większości swe korzenie mają na Wschodzie. Wszystkich wysiedlonych łączyło wielkie społeczne milczenie przez wiele lat po wojnie. W domu rodzinnym przebiła się cicha, łkająca tęsknota za Żółkwią i Janówkiem, gdzie złożone są kości moich przodków. Na moje wychowanie mieli wpływ dziadkowie, którzy uczyli miłości do Boga i Ojczyzny i rodzice, którzy wychowywali nas przez pracę. Wartości te żyją we mnie i są busolą do działań zmierzających do utrwalania pamięci i tożsamości naszych rodzin i społeczeństw, z których wyrastamy. W życiu dorosłym po spełnieniu obowiązków rodzicielskich i zawodowych zaangażowałam się czynnie w życie organizacji pozarządowej Towarzystwa Przyjaciół Markowej, stowarzyszenia, którego działalność skoncentrowana jest na zachowaniu dziedzictwa lokalnego wsi, pamięci historycznej , wartości materialnych i niematerialnych Markowej. Tu są korzenie moich dzieci i wnuków. Na formowanie ich osobowości mieli też wpływ ich dziadkowie i otoczenie, które od wielu pokoleń identyfikuje się z Markową”.
Dr Mateusz Szpytma (ur. 1975 r.) historyk, muzealnik, doktor nauk humanistycznych, od 2016 zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
Ukończył historię (1999 r.) i nauki polityczne (2001 r.) na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 2012 r. na Wydziale Historycznym UJ, na podstawie pracy pt. „Zjednoczone Stronnictwo Ludowe w województwie krakowskim w latach 1949–1956 (Geneza. Członkowie. Działalność)”, napisanej pod kierunkiem Andrzeja Chwalby, uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii.
Od 2000 r. jest zatrudniony w krakowskim oddziale Instytutu Pamięci Narodowej jako: ekspert-historyk dla Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie (2000 r.–2004 r.), specjalista w referacie edukacji Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Krakowie (2005 r.); asystent prezesa IPN Janusza Kurtyki (2005 r.–2007 r.), zastępca dyrektora Sekretariatu Prezesa IPN (2007 r.–2008 r.), główny specjalista w referacie naukowym Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Krakowie (2009 r.–2015 r.). Od 23 lipca 2016 r. jest zastępcą Prezesa IPN.
Szczególne miejsce zarówno w jego badaniach, jak i w pracy popularyzatorskiej zajmuje historia rodziny Ulmów, zamordowanej przez Niemców wraz z ukrywanymi Żydami 24 marca 1944 roku w Markowej. Obok książek i licznych artykułów na ten temat, publikowanych także za granicą, jest pomysłodawcą i twórcą (w tym kuratorem wystawy stałej) Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej.
Jest współtwórcą Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, którym kierował w latach 2015-2016. Ponadto, jest współautorem i kuratorem ekspozycji Muzeum Polaków Ratujących Żydów pt. „Polacy ratujący Żydów na Podkarpaciu podczas II wojny światowej”. Historia rodziny Ulmów zajmuje szczególne miejsce w jego badaniach i pracy popularyzatorskiej.
Jest autorem, współautorem bądź redaktorem kilku książek naukowych, m.in. na temat ratowania Żydów przez Polaków podczas okupacji niemieckiej, w tym: „Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotografii Józefa Ulmy”, 2007, 2015; „The Risk of Survival. The Rescue of the Jews by the Poles and the Tragic Consequences for the Ulma Family from Markowa”, 2009.
W 2009 r. został odznaczony został przez Prezydenta Lecha Kaczyńskiego Brązowym Krzyżem Zasługi, w 2016 r. przez Prezydenta Andrzeja Dudę Srebrnym Krzyżem Zasługi. W 2018 r. otrzymał od Ministra Spraw Zagranicznych odznakę honorową Bene Merito oraz został uhonorowany odznaką Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego, nadaną przez Sejmik Województwa Podkarpackiego. W 2019 r. został odznaczony przez Prezydenta Andrzeja Dudę Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości oraz przez kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych medalem „Pro Patria” za swój wkład w upowszechnianie wiedzy na temat Polaków ratujących Żydów.
Od 2016 r. jest honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Od 2017 r. zasiada w Radzie Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego, a od 2018 r. – w Radzie Programowej Muzeum Historii Żydów Polskich Polin i Radzie Programowej Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego.
28 grudnia odbędzie się emisja filmu pt. „Świat Józefa” w reżyserii Rafała Wieczyńskiego (również autora scenariusza). Konsultantem historycznym był dr Mateusz Szpytma. Film opowiada o rodzinie Ulmów z Markowej, która podczas okupacji niemieckiej, pod koniec 1942 r., dała schronienie ośmiorgu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom oraz dwóm córkom i wnuczce Chaima Goldmana z Markowej – Lei (Layce) Didner z córką o nieznanym imieniu i Geni (Gołdzie) Grünfeld.
Reżyser próbuje opowiedzieć tę dramatyczną historię głosem jej uczestników, współczesnych badaczy oraz kilku pokoleń mieszkańców Markowej. Opiera się na tak ważnych świadectwach, jak:
– zbiór fotografii wykonanych przez Józefa Ulmę, jego listy, książki czy zachowane pamiątki
– zeznania złożone przez świadków w 1958 roku w procesie jednego z morderców – niemieckiego żandarma Josepha Kokotta
– relacje ostatnich żyjących w Izraelu i w Kanadzie ocalonych żydowskich mieszkańców Markowej i okolic.
Konsultant historyczny filmu r Mateusz Szpytma (ur. 1975 r.) to historyk, muzealnik, doktor nauk humanistycznych, autor i współautor książek. Stopień doktora uzyskał w 2012 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 2000 roku pracuje w Instytucie Pamięci Narodowej, a od 23 lipca 2016 pełni funkcję zastępcy Prezesa IPN.d
Jest pomysłodawcą i twórcą (w tym kuratorem wystawy stałej) Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, a także współtwórcą Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, którym kierował w latach 2015-2016. Ponadto, jest współautorem i kuratorem ekspozycji Muzeum Polaków Ratujących Żydów pt. „Polacy ratujący Żydów na Podkarpaciu podczas II wojny światowej”. Historia rodziny Ulmów zajmuje szczególne miejsce w jego badaniach i pracy popularyzatorskiej.
O zdjęciach i o tym, co przedstawiają opowiada lektor wcielający się w postać Józefa Ulmy, jego bratanek Jerzy Ulma, który wprowadza widza w rzeczywistość Markowej lat 30. i 40.