1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa – największy i najtragiczniejszy konflikt w dziejach ludzkości. O świcie tego dnia niemieckie samoloty zaatakowały Wieluń, burząc miasto pozbawione znaczenia militarnego. Kilka minut później pancernik Schleswig-Holstein rozpoczął ostrzał polskiej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. W ciągu kilku godzin pierwsze ofiary cywilne i wojskowe padły zarówno na zachodzie, jak i północy Polski. Agresja nazistowskich Niemiec zapoczątkowała sześcioletnią okupację ziem II Rzeczpospolitej, której skutki do dziś pozostają niezatarte w pamięci narodowej i w historii Europy.
Wojna przyniosła Polsce niewyobrażalne straty. Szacuje się, że życie straciło około 6 milionów polskich obywateli, z czego połowę stanowili polscy Żydzi – około 3 milionów osób – ofiary Zagłady. Holocaust był bezprecedensowym aktem zbrodni, którego centrum stała się okupowana Polska. Naziści stworzyli tu system gett, masowych egzekucji i obozów zagłady, z Auschwitz-Birkenau, Treblinką, Bełżcem, Sobiborem czy Chełmnem nad Nerem na czele.
Był to czas, w którym życie ludzkie nie miało żadnej wartości w oczach okupanta. Jednak właśnie wtedy ujawniała się także niezwykła siła solidarności i odwagi. Pomoc Żydom w okupowanej Polsce oznaczała ryzyko najwyższej kary – śmierci nie tylko dla pomagających, ale również dla ich rodzin. Pomimo tego wielu Polaków podejmowało dramatyczne próby ratowania swoich żydowskich sąsiadów i przyjaciół. Ich postawy były cichymi aktami heroizmu, które ocaliły tysiące istnień i pozostają świadectwem człowieczeństwa w czasach pogardy.
Wspominając dziś tragedię II wojny światowej, przywołujemy również słowa, które stały się symbolem pamięci o ofiarach i przestrogą dla kolejnych pokoleń: „Nigdy więcej wojny”. To wezwanie, wypowiadane pośród ruin i grobów, nie jest tylko hasłem historycznym, lecz moralnym zobowiązaniem. Oznacza ono konieczność budowania świata opartego na pokoju, dialogu i wzajemnym szacunku. W obliczu współczesnych napięć i konfliktów jego przesłanie brzmi szczególnie aktualnie – przypomina, że wojna zawsze niesie cierpienie niewinnych i że obowiązkiem społeczeństw jest strzec pokoju.
Dziś, w 86. rocznicę wybuchu II wojny światowej, pamiętamy zarówno o ofiarach, jak i o bohaterach tamtych dni. Wspominamy dzieci, kobiety i mężczyzn, których codzienne życie zostało nagle przerwane. Oddajemy hołd żołnierzom walczącym o wolność oraz tym, którzy wybrali drogę oporu wobec zła – także w najtrudniejszej formie, jaką było ratowanie drugiego człowieka.
Pamięć o przeszłości zobowiązuje nas do odpowiedzialności za przyszłość.
Niech historia II wojny światowej i Zagłady pozostanie ostrzeżeniem, a jednocześnie przypomnieniem, że nawet w czasach mroku można odnaleźć światło w postawie odwagi, solidarności i miłości bliźniego.