10 października, dokładnie miesiąc po Beatyfikacji Rodziny Ulmów nastąpiło uroczyste odśpiewanie nieszporów markowskich. Nabożeństwo nieszporne w kościele pw. św. Doroty w Markowej odprawił ks. prof. Robert Tyrała, Rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.
Nieszpory markowskie stanowią część szerszego projektu, który nasze Muzeum realizuje we współpracy ze Stowarzyszeniem Muzyki Dawnej z Jarosławia – wspólnie w ramach Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni” w Jarosławiu, odbyło się seminarium „Psalm dla sprawiedliwych Ulmów”, a następnie „Oratorium Pień nad Pieśniami”. Wydarzenia te rozpoczęły nasz wspólny namysł nad psalmami, którego kolejną odsłoną były odprawione nieszpory markowskie, a które kontynuowane będą w postaci przygotowywanych już nieszporów gregoriańskich oraz koncertu żydowskiej grupy muzycznej Profeti della Quinta,
Nieszpory markowskie – modlitwa psalmami
Psalmy, 150 utworów poetyckich zapisanych w języku hebrajskim stanowią fenomen światowej kultury. Są filarem kultu żydowskiego i duchowości chrześcijańskiej. Utkały one modlitwy wznoszone ku Stwórcy przez wiernych różnych religii, wyznań, obrządków, kręgów itp. Psalmy żyją. Są tekstami dynamicznymi, rezonującymi w świecie. W każdym czasie inaczej, lecz zawsze kierując myśli ku Temu, który jest Panem dziejów. Są tekstami na każdą okazję, wyrażają bowiem smutek i radość, sukces i porażkę, wzywają do nawrócenia i dają nadzieję, uczą miłości i przymnażają wiary. Przede wszystkim jednak wzywają by wielbić Boga, by oddać Mu chwałę.
Przypisywane królowi Dawidowi utwory poetyckie stanowiące jedną z ksiąg Starego Testamentu, doczekały się na przestrzeni wieków licznych tłumaczeń, interpretacji, komentarzy, opracowań. Pochylali się nad nimi żydowscy uczeni i chrześcijańscy teologowie. W tradycji żydowskiej są stale obecne i razem z Torą tworzą fundament żydowskiego modlitewnika. Również w chrześcijaństwie znalazły swoje miejsce – w liturgii, a szczególnie w Liturgii Godzin. Były natchnieniem minionych pokoleń, inspirują współczesnych i odkrywać będą je Ci, którzy przyjdą po nas. Wybrzmiewają od wieków i wybrzmiewać będą po wsze czasy. Modlili się nimi Ulmowie i modlili się nim Goldmanowie. Modlą się nimi dziś Ci dla których Ulmowie są Błogosławionymi Kościoła i modlą się nimi Ci dla których są Sprawiedliwymi wśród Narodów Świata. Psalmy zatem jednoczą. Pozwalają wznieść wspólnie głos ku Bogu, powtarzając za Psalmistą wersety, zarówno te pełne pytań, wyrzutów, niezrozumienia, czy te przesiąknięte smutkiem i rozpaczą, jak i te skłaniające do przebaczenia, aż po te będące hymnami radości i uwielbienia.
Idea nieszporów markowskich odnosi się do bogatej tradycji Kościoła i jednocześnie wyraża tę nić jedności z narodem żydowskim. Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej wraz z Muzeum Wsi Markowa oraz Stowarzyszeniem „Muzyka Dawna w Jarosławiu” postanowiło zaczerpnąć ze skarbca przeszłości i odtworzyć dawne, ludowe nieszpory. Nieszpory które z całą pewnością znali Wiktoria i Józef Ulmowie i które śpiewali, którymi modlili się w markowskim kościele św. Doroty wraz całą lokalną społecznością.
Modlitwa brewiarzowa, której częścią są właśnie nieszpory (wraz z jutrznią, modlitwami w ciągu dnia, godziną czytań i kompletą) towarzyszy Wspólnocie Kościoła już od starożytności. Początkowo w czasach apostolskich śpiewano psalmy, następnie w II wieku utworzył się zwyczaj wigilii poprzedzających ważne uroczystości w czasie których w odpowiednim układzie modlono się hymnami psalmami i pieśniami. To właśnie w tym zwyczaju upatruje się początków oficjum brewiarzowego. W późniejszym czasie w sposób naturalny tworzyły się poszczególne godziny brewiarzowe, które ukonstytuowały się w czasach św. Benedykta (VI w.). I tak w prawie niezmienionej formie przetrwały do dziś.
W Polsce szczególnym zainteresowaniem cieszyły się nieszpory. Być może wynikało to z faktu, że na inne godziny brewiarzowe, ze względu na pracę nie było czasu. Nieszpory jako modlitwa wieczorna, po całym dniu wypełniania obowiązków, stawały się chwilą wytchnienia, a jednocześnie były wypełnieniem obowiązku, powinności (łac. officium) wielbienia Boga. Tak zwane nieszpory ludowe były nabożeństwem sprawowanym w niedzielę. Należy pamiętać, że aż do Soboru Watykańskiego wszystkie msze sprawowane były w godzinach porannych, wiązało się to z koniecznością zachowania postu od północy, aż do momentu przyjęcia komunii św. Zatem wieczorna modlitwa – nieszpory – była niejako przedłużeniem niedzielnego świętowania. Poza odśpiewaniem psalmów i innych przewidzianych w tej liturgii modlitw, hymnów i pieśni kapłan wystawiał na chwilę adoracji Najświętszy Sakrament.
Niezwykle popularne nabożeństwo o którym usłyszeć możemy nawet w operze Halka Stanisława Moniuszki (Po nieszporach przy niedzieli, skoro jeszcze słonko jasne, człek się nieco rozweseli, wszak to tylko jego własne) sprawowane było w całej Polsce. Przyjęto tłumaczenie psalmów, żyjącego na przełomie XVIII i XIX w., wybitnego polskiego poety Franciszka Karpińskiego. Melodia zaś została ujednolicona dopiero w pierwszej połowie XX wieku i opublikowane w śpiewniku ks. Jana Siedleckiego.
Próby odtworzenia dawnych melodii podkarpackich podjął się p. Bartosz Gałązka. Markowianie wraz z miłośnikami dawnych śpiewów pod czujnym okiem p. Jana Bernada ćwiczą i przygotowują markowskie nieszpory, którymi chcą wielbić Boga i oddać hołd Błogosławionej Rodzinie Ulmów.
Formuła projektów podejmowanych przez Muzeum jest otwarta, a do wspólnych śpiewów zaproszeni są wszyscy. Informacje na temat prób – ustalane są z kilkudniowym wyprzedzeniem – pojawiają się na stronie internetowej i profilu na Facebooku. Można je również uzyskać poprzez kontakt z Muzeum Wsi Markowa.
Informujemy, że kolejnymi wydarzeniami w tym cyku będą nieszpory gregoriańskie w Jarosławiu oraz koncert żydowskiej grupy muzycznej Profeti della Quinta – termin nieszporów gregoriańskich zostanie podany w późniejszym czasie, natomiast koncert odbędzie się 1 listopada w Uroczystość Wszystkich Świętych w Jarosławiu.
Fot. Nieszpory markowskie – 10 października
