28 stycznia 1573 roku w Warszawie podpisano dokument, który na stałe wpisał się w historię Rzeczypospolitej jako symbol wolności sumienia i poszanowania praw człowieka. Konfederacja warszawska, gwarantując tolerancję religijną wyjątkowo szerokiemu kręgu społeczeństwa, stanowiła ewenement na skalę ówczesnej Europy. Jej doniosłość doceniło UNESCO, wpisując ją w 2003 roku na Listę Pamięci Świata.
W rocznicę tego wydarzenia, Muzeum Polaków Ratujących Żydów wraz z Muzeum Niepodległości, Instytutem Przestrzeni Obywatelskiej Pro Publico Bono i Związkiem Powiatów Polskich zorganizowało sesję popularno-naukową pt. „Konfederacja warszawska – dziedzictwo republikańskiej tożsamości Polaków”, poświęconą aktualności dziedzictwa odwołującego się do tego wydarzenia oraz do myśli politycznej i prawnej, która stała u podstaw Konfederacji warszawskiej.
Sesja wpisuje się w wieloletnie działania Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej Pro Publico Bono na rzecz upowszechniania kultury pamięci, w tym wiedzy o Konfederacji warszawskiej. Ze względu na doniosłość tego aktu prawa i kultury obywatelskiej Polaków dla powstającego programu „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”, zwróciliśmy uwagę na Akt Konfederacji warszawskiej, jako na jeden z najważniejszych pomników polskiego dziedzictwa związanego z ideą praw człowieka oraz na wynikające z niego gwarancje wolności sumienia, a w tym także wolności religijnej.
Sesja była zwieńczeniem Sympozjum Praw Człowieka Akademii Sprawiedliwych, które trwało od 10 grudnia 2024 roku. Sympozjum to w obecnym cyklu zostało włączone w realizowany z inicjatywy Muzeum Polaków Ratujących Żydów projekt kulturotwórczy „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”.
Podczas sesji w Muzeum Niepodległości odbyła się projekcja filmu Grzegorza Królikiewicza pt. „Klejnot wolnego sumienia”, który jest swoistym hołdem dla słynnej ustawy sejmowej z 1573 roku. Film ukazuje realia XVI-wiecznej Polski, skupiając się na losach dwóch zwaśnionych rodzin – protestanckich Sieniawskich i katolickich Bieleckich, a także na ważnych wydarzeniach politycznych i społecznych, które wpływały na losy całego kraju.
Prelekcje na temat konfederacji warszawskiej wygłosili Waldemar Rataj, dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów i Piotr Maroński, bibliotekarz Muzeum Niepodległości. Waldemar Rataj omówił konfederację warszawską jako dziedzictwo republikańskiej tożsamości Polaków, a Piotr Maroński przedstawił konfederację generalną warszawską z 28 stycznia 1573 r. jako przełomowy moment w systemie Rzeczypospolitej szlacheckiej.
Sesja popularno- naukowa „Konfederacja warszawska – dziedzictwo republikańskiej tożsamości Polaków” była z jednej strony formą upamiętnienia chwalebnego momentu dziejów i jednego z najważniejszych aktów ustrojodawczych Rzeczypospolitej – aktu, który przygotował grunt pod budowę trwałego pokoju religijnego i poszanowania wzajemnego różnych wyznań, czyli wolności sumienia, a z drugiej strony stanowiła kolejny etap debaty programowej poświęconej powstającej pod kierunkiem Muzeum Polaków Ratujących Żydów – „Szkole Etyki Muzeum Ulmów”.
Foto.: Na zdjęciu akt konfederacji warszawskiej. Materiał pochodzi ze zbiorów Wikimedia Commons.