Od 31 lipca 2025 roku w Kalwarii Zebrzydowskiej będzie można zapoznać się z Ikoną Błogosławionej Rodziny Ulmów, pochodzącą ze zbiorów Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Dzieło znajdzie swoje miejsce w Galerii Jednego Obrazu Muzeum „Wiara i Sztuka”.
Muzeum „Wiara i Sztuka” jest integralną częścią Centrum Dziedzictwa i Dialogu, prężnie działającej instytucji, której misją jest promocja duchowych, artystycznych, przyrodniczych i religijnych wartości Sanktuarium Pasyjno-Maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej. Centrum Dziedzictwa i Dialogu organizuje szeroki wachlarz wydarzeń edukacyjnych i kulturalnych, w tym wystawy, plenery artystyczne, szkolenia i warsztaty, skierowane do wszystkich grup wiekowych.
Sanktuarium, nad którym pieczę sprawują Ojcowie Bernardyni, jest wyjątkowym kompleksem znanym jako Polska Jerozolima. Obejmuje ono zespół klasztorny oraz założenie kalwaryjskie, które w swojej topografii odtwarza miejsca związane z Męką Pańską i życiem Marii. Jak trafnie zauważył św. Jan Paweł II, Kalwaria Zebrzydowska to „żywy skarbiec wiary, nadziei i miłości”.
Muzeum „Wiara i Sztuka” prezentuje tę bogatą historię Kalwarii Zebrzydowskiej. Cały kompleks sanktuarium składa się z bazyliki, klasztoru oraz 42 kaplic i kościołów dróżkowych. Jest to znaczący ośrodek kultu pasyjnego (Męki Chrystusa) i maryjnego (kultu Matki Bożej), a jego sercem jest cudowny obraz Matki Boskiej Kalwaryjskiej.
Intensywny ruch pielgrzymkowy na przestrzeni wieków, wzmocniony w ostatnich dekadach dzięki św. Janowi Pawłowi II – wielkiemu przyjacielowi i promotorowi Kalwarii Zebrzydowskiej – wyniósł Sanktuarium do rangi ośrodka religijnego i kulturotwórczego o zasięgu międzynarodowym. Potwierdzeniem tego jest jego wpis na prestiżową listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1999 roku (jako jedyna kalwaria na świecie) oraz uznanie obiektu za Pomnik Historii Polski 17 listopada 2000 roku.
Ekspozycja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów przypada na okres intensywnych uroczystości. Sierpień to czas uroczystego odpustu związanego z Wniebowzięciem Najświętszej Maryi Panny, który co roku przyciąga dziesiątki tysięcy pielgrzymów z Polski i zagranicy. Przez cały tydzień wierni gromadzą się na modlitwie w bazylice i na dróżkach. Wystawienie Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w tym szczególnym czasie pozwala na dotarcie z historią heroicznej miłości i poświęcenia Wiktorii i Józefa Ulmów do szerokiego grona pielgrzymów i turystów.
Ikona Błogosławionej Rodziny Ulmów jest wspólnym przedsięwzięciem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie oraz Fundacji Dobry Grunt – organizacji, które od lat angażują się w działalność charytatywną, religijną i kulturalną. Ich projekty, często realizowane wspólnie, koncentrują się na pielęgnowaniu pamięci o tragicznych wydarzeniach II wojny światowej oraz na budowaniu dialogu i pojednania między społecznościami, które doświadczyły skutków tego konfliktu.
Nazywana również „Tryptykiem Markowskim”, ikona warszawskiego ikonografa Mateusza Środonia, absolwenta krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz Szkoły Hagiografii Bizantyjskiej Prawosławnej Metropolii Pireusu w Grecji, wzbogaciła zbiory Muzeum Polaków Ratujących Żydów we wrześniu 2023 roku, w znamiennym momencie beatyfikacji Rodziny Ulmów. Podkreśla to ścisłe powiązanie dzieła zarówno z misją Muzeum, upamiętniającego heroizm Polaków ratujących Żydów podczas Holokaustu, jak i z samym aktem beatyfikacji, który wyniósł Rodzinę Ulmów na ołtarze.
Ikona przedstawia Błogosławioną Rodzinę Ulmów na tle ich domu w Markowej. Ten dom był świadkiem ich codziennego życia, heroicznej decyzji o udzieleniu schronienia prześladowanym Żydom oraz tragicznej śmierci z rąk niemieckich żandarmów. W centralnej części tryptyku widzimy Józefa i Wiktorię, otoczonych swoimi dziećmi: Stasią, Basią, Władziem, Franiem, Antosiem i Marysią. Wiktoria jest w stanie błogosławionym. Skrzydła tryptyku poświęcone są osobom, które Wiktoria i Józef przyjęli pod swój dach, dzieląc z nimi ostatnie chwile. Po prawej stronie ukazane są siostry Gołda Grünfeld i Lea Didner z 6-letnią córeczką Reszlą. Na lewym skrzydle tryptyku widzimy sędziwego Saula Goldmana i jego czterech dorosłych synów – Barucha, Mechela, Joachima i Mojżesza, znanych w okolicy jako „Szallowie”. Dodatkowo, na lewym skrzydle, w oddaleniu, niewyraźnie zarysowana jest grupa kilku kobiet i dziecka – to tzw. „Rywki”, od imienia najstarszej z nich, Rywki Tencer. Ulmowie pomagali im przetrwać wojnę w okolicznych jarach, dostarczając żywność. Niestety, „Rywki” zostały zamordowane przez Niemców w grudniu 1942 roku, mniej więcej w tym czasie, gdy Wiktoria i Józef Ulmowie przyjęli pod swój dach rodzinę Goldmanów.
Prezentacja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w Kalwarii Zebrzydowskiej jest elementem szerszych działań programowych, mających na celu utworzenie platformy edukacyjnej „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”.
„Tryptyk Markowski” będzie dostępny dla zwiedzających w Muzeum „Wiara i Sztuka” Centrum Dziedzictwa i Dialogu w Kalwarii Zebrzydowskiej do 21 sierpnia 2025 roku. Wcześniej wędrująca ikona była prezentowana w Łańcucie, Radrużu, Warszawie, Przemyślu, Rzeszowie oraz Leżajsku. Wkrótce wyruszy w kolejną podróż po Polsce. Każde nowe miejsce ekspozycji tej ikony tworzy nowy kontekst odczytywania jej przesłania.