6 marca przypada Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych. Z tej okazji 6 marca 2022 w Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie odbyły się obchody tego Dnia.
Oto tekst listu Dyrektora naszego Muzeum, Waldemara Rataja, do uczestników tej uroczystości.
J.M. Rektor
Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej
w Warszawie
Dr hab. Prof. AE-H Konrad Janowski
Magnificencjo, Szanowny Panie Rektorze!
Szanowni Państwo, uczestnicy obchodów Europejskiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych w Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie!
Dziękuję uprzejmie za zaproszenie na obchody Europejskiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych. Nie mogąc uczestniczyć w tym spotkaniu osobiście, proszę o przyjęcie od Muzeum Polaków Ratujących Żydów kilku słów przesłania. Instytucja, którą reprezentuję, została powołana do tego, aby tworzyć kulturę pamięci o Sprawiedliwych czasu Holocaustu i siłą rzeczy kładzie akcent na wyjątkowość ich czynu, w tym czynu Rodziny Ulmów w szczególności. Ich postawy, czyny, ich ofiara – nierzadko z życia – dokonywały się w warunkach powszechnego terroru. Pamięć o tych Sprawiedliwych prowadzi do przekonania, które wyraził Jan Paweł II, że nawet w najbardziej mrocznych czasach nie gasną wszystkie światła.
Dlatego ze względu na tocząca się od kilku dni wojnę, w której stawka jest zachowanie niepodległości Ukrainy, chciałbym ideę „sprawiedliwości wśród narodów świata”, tak jak ja traktują inicjatorzy Europejskiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych, spróbować odczytać w związku z dramatycznymi wydarzeniami obecnego czasu. Jest to bowiem taki czas, kiedy znowu aktualne staje się pytanie o ludzkie postawy, a w tym zwłaszcza o zdolność bezinteresownej pomocy ludziom zagrożonym.
Sprawiedliwi wśród Narodów Świata to byli ludzie, którzy ryzykowali życie pomagając swoim bliźnim, Żydom, wydanym przez zbrodniczy plan III Rzeszy na śmierć z tej tylko racji, że byli Żydami.
Obecna sytuacja na Ukrainie, zaatakowanej zbrojnie przez sąsiada, jakkolwiek odległa od Holocaustu, który był wyrokiem śmierci na cały naród, jest jednak radykalnym złamaniem cywilizowanych zasad sąsiedztwa, opisanych w traktatach międzynarodowych, w tym zasad prowadzenia wojny, opisanych w konwencjach genewskich. Systematyczne ostrzeliwanie przez armię Federacji Rosyjskiej osiedli mieszkaniowych, a nawet takich miejsc jak szkoły czy szpitale, a ostatnio elektrownia jądrowa, to przekroczenie progu barbarzyństwa – czego doprawdy nie spodziewaliśmy się dożyć w XXI wieku w Europie, blisko naszych granic.
Sądzę jednak, że byliśmy w błędzie. Sposób prowadzenia wojny przez Rosję Putina już w 1994-1995 w Groznym, a potem w 2016 r. w Aleppo był taki, jaki obserwujemy obecnie na Ukrainie.
Ten dramatyczny „powrót Historii” to powrót okoliczności, w których rośnie cena odwagi. W tych okolicznościach, szczególnie na terytorium walczącej Ukrainy, ale w pewnym stopniu także na ternie państw ościennych i dalej w Europie odległej od wojny, będą się pojawiać – w takiej czy innej postaci – współcześni podróżni z Jerozolimy do Jeryha (Łk 10, 30-37) napadnięci przez zbójców. Będziemy też z pewnością obserwować wielu, którzy będą odpowiednikami kapłanów i lewitów z tej przypowieści. Oby pojawili się także, w jak największej liczbie, współcześni dobrzy Samarytanie!
Waldemar Rataj