Dokładnie 81 lat temu, 1 sierpnia 1944 roku, o godzinie 17.00, Warszawa stanęła do walki. Wybuchło Powstanie Warszawskie, będące częścią ogólnopolskiej Akcji „Burza”. Mieszkańcy stolicy, zmęczeni okupacyjnym terrorem, chwycili za broń, by stawić czoła niemieckiemu wrogowi. To heroiczny, ale tragiczny rozdział w historii Polski.
Wśród powstańców byli ludzie, którzy swoją postawą zasługują na szczególne upamiętnienie. Wielu z nich, oprócz walki zbrojnej, ryzykowało życie, by ratować Żydów przed Holokaustem. Instytut Yad Vashem uhonorował ich medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W tym gronie znaleźli się m.in. Irena Sendlerowa, Władysław Bartoszewski, Zofia Kossak-Szczucka, Mieczysław Fogg, Aleksander Kamiński oraz Jan Żabiński. Ich historie to poruszające świadectwa bezgranicznej odwagi.
Po 63 dniach nierównej walki Powstanie Warszawskie upadło. Straty były ogromne – zginęło od 16 do 18 tysięcy żołnierzy AK i od 150 do 180 tysięcy cywilów. Niemcy celowo zburzyli miasto, zamieniając je w ruinę. Warszawa, niegdyś prężna metropolia, została zrównana z ziemią, a jej mieszkańcy zostali wypędzeni.
Pamięć o tych wydarzeniach i o ludziach, którzy w najtrudniejszym czasie zachowali się heroicznie, jest wciąż żywa. Sześć lat temu Muzeum Polaków Ratujących Żydów stworzyło mobilne informatorium „Sprawiedliwi Powstańcy ‘44”, aby przypomnieć o powstańcach, którzy ratowali swoich żydowskich sąsiadów. Zaprezentowano sylwetki 19 osób, takich jak: Władysław Bartoszewski, Jadwiga Boczar, Aniela Cieszkowska, Jan Dobraczyński, Mieczysław Fogg, Zofia Franio, Tadeusz Gebethner, Eugeniusz Guzek, Aleksander Kamiński, Irena i Feliks Kanabusowie, Tadeusz Kern-Jędrychowski, Zofia Kossak, Kazimierz Leski, Irena Sendlerowa, Stanisław Steczkowski, Feliks Widy-Wirski, Wacław Zagórski oraz Jan Żabiński. Każda z postaci została wyróżniona poprzez specjalnie stworzony portret, a życiorysy uporządkowane w ramach dwóch bloków tematycznych: etap walki w Powstaniu Warszawskim, a także epizod ratowania przedstawicieli społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej zakończony nadaniem po wojnie tytułu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Na planszach umieszczono także dodatkowe informacje w postaci źródeł ikonograficznych, grafik oraz cytatów.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów udostępnia informatorium „Sprawiedliwi Powstańcy ‘44” do wypożyczenia przez inne instytucje.
Informatorium „Sprawiedliwi Powstańcy ‘44”.
Informatorium „Sprawiedliwi Powstańcy ‘44”.
Fot. główne: Powstanie Warszawskie. Młodzi chłopcy maszerują ul. Sienkiewicza, Warszawa, sierpień 1944 r. (Fot. Marian Grabski „Wyrwa” / Muzeum Powstania Warszawskiego)