Od 9 lipca 2025 roku Muzeum Prowincji Ojców Bernardynów w Leżajsku, będące integralną częścią zabytkowego kompleksu klasztornego, gości Ikonę Błogosławionej Rodziny Ulmów. Decyzja o jej umieszczeniu w tym miejscu jest podyktowana przez wielowymiarową spuściznę Leżajska, obejmującą aspekty historyczne, kulturowe i duchowe.
Bazylika Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny i klasztor oo. Bernardynów są jednym z najcenniejszych zabytków architektury sakralnej okresu manieryzmu na terenie województwa podkarpackiego. Od połowy XVII wieku miejsce to funkcjonuje jako istotny ośrodek kultu maryjnego. Dzięki staraniom zakonników, którzy zręcznie pozyskiwali utalentowanych artystów i hojnych fundatorów, świątynia może poszczycić się niezwykłym i bogatym wystrojem – od mistrzowskich polichromii i ołtarzy, po słynne organy leżajskie. Te historyczne instrumenty są powszechnie uznawane za jeden z najcenniejszych zabytków sztuki organowej w Europie. Ich unikatowe brzmienie i znaczenie artystyczne sprawiają, że sanktuarium jest od przeszło trzydziestu lat stałym gospodarzem Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej, który przyciąga melomanów z całego świata. Przy okazji tych wydarzeń, odbywających się od 15 czerwca do 4 sierpnia, artyści i publiczność – ludzie o wyjątkowej wrażliwości – mogą również poznać historię i dziedzictwo błogosławionej Rodziny Ulmów.
Sercem sanktuarium jest cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia. Wierni od wieków doświadczają w tym miejscu duchowego wsparcia, pocieszenia i uzdrowień, co czyni Leżajsk jednym z najbardziej dynamicznych miejsc pielgrzymkowych w Polsce. Właśnie do tych wszystkich osób, które przybywają tu szukać nadziei, kierowana jest ekspozycja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów, stanowiąca dodatkowe źródło refleksji i świadectwa wiary.
Obecność Tryptyku Markowskiego w Leżajsku jest szczególnie wymowna w kontekście wielokulturowej historii miasta. Przed II wojną światową Leżajsk był zamieszkiwany przez liczną społeczność żydowską, stanowiąc jeden z najważniejszych ośrodków chasydyzmu na tych ziemiach. Ikona Błogosławionej Rodziny Ulmów, wystawiona w Muzeum Prowincji Ojców Bernardynów, przypomina o historycznym współistnieniu kultur, jak i ofierze poniesionej w imię miłości bliźniego.
Tragiczne wydarzenia Holokaustu definitywnie zakończyły obecność bogatej kultury żydowskiej w Leżajsku. Jej materialnym świadectwem pozostaje przede wszystkim cmentarz żydowski, gdzie spoczywa między innymi cadyk Elimelech z Leżajska. Jego ohel (żydowska budowla wznoszona nad grobem wybitnej osoby, zwykle cadyka lub rabina, na cmentarzu żydowskim) pozostaje do dziś celem pielgrzymek chasydów z całego świata, czyniąc to miejsce żywym pomnikiem minionych pokoleń i ich dziedzictwa.
Prezentowana w Muzeum Prowincji Ojców Bernardynów w Leżajsku Ikona Błogosławionej Rodziny Ulmów jest wspólnym przedsięwzięciem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie oraz Fundacji Dobry Grunt – organizacji, które od lat angażują się w działalność charytatywną, religijną i kulturalną. Ich projekty, często realizowane wspólnie, koncentrują się na pielęgnowaniu pamięci o tragicznych wydarzeniach II wojny światowej oraz na budowaniu dialogu i pojednania między społecznościami, które doświadczyły skutków tego konfliktu.
Tryptyk Markowski wzbogacił zbiory Muzeum Polaków Ratujących Żydów we wrześniu 2023 roku, w więc w znamiennym momencie beatyfikacji Rodziny Ulmów, co podkreśla powiązanie dzieła zarówno z misją Muzeum, upamiętniającego heroizm Polaków ratujących Żydów w czasie Holokaustu, jak i z samym wydarzeniem beatyfikacji, które wyniosło Rodzinę Ulmów na ołtarze.
Ikona warszawskiego ikonografa Mateusza Środonia, absolwenta krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz Szkoły Hagiografii Bizantyjskiej Prawosławnej Metropolii Pireusu w Grecji, przedstawia błogosławioną Rodzinę Ulmów na tle ich domu w Markowej, który był świadkiem ich codziennego życia, heroicznej decyzji o udzieleniu schronienia prześladowanym Żydom oraz tragicznej śmierci z rąk niemieckich żandarmów. W centralnej części tryptyku widzimy Józefa i Wiktorię, otoczonych swoimi dziećmi: Stasią, Basią, Władziem, Franiem, Antosiem i Marysią. Wiktoria jest w stanie błogosławionym. Skrzydła tryptyku poświęcone są osobom, które Wiktoria i Józef przyjęli pod swój dach, dzieląc z nimi ostatnie chwile przed śmiercią. Po prawej stronie ukazane są siostry Gołda Grünfeld i Lea Didner z 6-letnią córeczką Reszlą, zaś po lewej stronie tryptyku widzimy sędziwego Saula Goldmana i jego czterech dorosłych synów – Barucha, Mechela, Joachima i Mojżesza, znanych w okolicy jako „Szallowie”. Dodatkowo, na lewym skrzydle, w sporym oddaleniu widzimy niewyraźnie zarysowaną grupę kilku kobiet i dziecka. Grupę tę nazywano Rywkami, od imienia najstarszej z nich, Rywki Tencer. Ulmowie pomagali im przetrwać wojnę w okolicznych jarach, dostarczając im żywność. Niestety, „Rywki” zostały zamordowane przez Niemców w grudniu 1942 roku, w czasie, mniej więcej w tym czasie, gdy Wiktoria i Józef Ulmowie przyjęli pod swój dach rodzinę Goldmanów.
Prezentacja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w Muzeum Prowincji Ojców Bernardynów w Leżajsku odbywa się w ramach działań programotwórczych, których celem jest utworzenie platformy edukacyjnej „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”.
Tryptyk Markowski będzie dostępny dla zwiedzających w Muzeum Prowincji Ojców Bernardynów w Leżajsku do 30 lipca. Wcześniej wędrująca po Polsce ikona prezentowana była w Łańcucie, Radrużu, Warszawie, Przemyślu oraz Rzeszowie. W sierpniu wyruszy w kolejną podróż.