14 maja o godzinie 19:00 w przestrzeni budynku Kurii Diecezjalnej w Rzeszowie odbędzie się wernisaż wystawy zbiorowej pod tytułem „Sługa Boży”, dedykowanej pamięci i dziedzictwu Jánosa Esterházy’ego.
Niniejsza wystawa prezentuje unikalny zbiór dzieł artystycznych, stanowiących refleksję twórców z Węgier, Słowacji, Czech oraz Polski nad złożoną biografią i postawą moralną hrabiego Jánosa Esterházy’ego (1901–1957). Jego niezłomna obrona praw mniejszości węgierskiej w okresie burzliwych przemian politycznych w Czechosłowacji i Słowacji, a w szczególności heroiczny sprzeciw wobec antysemickiej polityki reżimu oraz pomoc udzielana uchodźcom podczas II wojny światowej, w tym Polakom, stanowią inspirację dla prezentowanych prac.
Kulminacyjnym punktem wernisażu będzie prezentacja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów, autorstwa cenionego warszawskiego artysty, Mateusza Środonia. Dzieło to wpisuje się w narrację wystawy, akcentując wartość poświęcenia i pomocy bliźniemu.
W ramach inauguracji wystawy, główny inwentaryzator i opiekun zbiorów Muzeum Polaków Ratujących Żydów, Artur Dobrucki, wygłosi prelekcję poświęconą kontekstowi historycznemu i artystycznemu Tryptyku Markowskiego, przybliżając symbolikę poszczególnych elementów dzieła.
Wędrująca po Polsce Ikona Błogosławionej Rodziny Ulmów jest wspólnym przedsięwzięciem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie oraz Fundacji Dobry Grunt – organizacji, które od lat angażują się w działalność charytatywną, religijną i kulturalną. Ich projekty, często realizowane wspólnie, koncentrują się na pielęgnowaniu pamięci o tragicznych wydarzeniach II wojny światowej oraz na budowaniu dialogu i pojednania między społecznościami, które doświadczyły skutków tego konfliktu.
Autorem ikony jest ceniony ikonograf Mateusz Środoń, absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz Szkoły Hagiografii Bizantyjskiej Prawosławnej Metropolii Pireusu w Grecji. Jego gruntowne wykształcenie artystyczne, połączone ze zrozumieniem teologii ikony, zaowocowało powstaniem ważnego dzieła o wartości artystycznej i religijnej.
Tryptyk Markowski, bo taką formę nadał dziełu twórca, wzbogacił zbiory Muzeum Polaków Ratujących Żydów we wrześniu 2023 roku, w więc w znamiennym momencie beatyfikacji Rodziny Ulmów, co podkreśla powiązanie dzieła zarówno z misją Muzeum, upamiętniającego heroizm Polaków ratujących Żydów w czasie Holokaustu, jak i z samym wydarzeniem beatyfikacji, które wyniosło Rodzinę Ulmów na ołtarze.
Ikona przedstawia bł. Rodzinę Ulmów na tle ich domu w Markowej, który był świadkiem ich codziennego życia, heroicznej decyzji o udzieleniu schronienia prześladowanym Żydom oraz tragicznej śmierci z rąk niemieckich żandarmów. W centralnej części tryptyku widzimy Józefa i Wiktorię Ulmów, otoczonych swoimi dziećmi: Stasią, Basią, Władziem, Franiem, Antosiem i Marysią. Wiktoria jest w stanie błogosławionym. Skrzydła tryptyku poświęcone są osobom, które bł. Ulmowie przyjęli pod swój dach, dzieląc z nimi ostatnie chwile przed śmiercią. Po prawej stronie ukazane są siostry Gołda Grünfeld i Lea Didner z 6-letnią córeczką Reszlą, zaś po lewej stronie tryptyku widzimy sędziwego Saula Goldmana i jego czterech dorosłych synów – Barucha, Mechela, Joachima i Mojżesza, znanych w okolicy jako „Szallowie”. Dodatkowo, na lewym skrzydle, w sporym oddaleniu widzimy niewyraźnie zarysowaną grupę kilku kobiet i dziecka. Grupę tę nazywano Rywkami, od imienia najstarszej z nich, Rywki Tencer. Ulmowie pomagali im przetrwać wojnę w okolicznych jarach, dostarczając im żywność. Niestety, „Rywki” zostały zamordowane przez Niemców w grudniu 1942 roku, w czasie, kiedy Ulmowie zdecydowali się przyjąć pod swój dach rodzinę Goldmanów.
Umiejscowienie Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w przestrzeni Muzeum Diecezjalnego w Rzeszowie stanowi przemyślaną decyzję. Każda nowa lokalizacja ekspozycji inicjuje unikalny dialog między dziełem a otoczeniem, otwierając pole dla nowych odczytań. Muzeum Diecezjalne w Rzeszowie, ze swoim bogatym dziedzictwem i sakralnym charakterem, tworzy naturalne i znaczące tło dla Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów, a w kontekście wystawy poświęconej Jánosemu Esterházy’emu, Tryptyk Markowski staje się uniwersalnym symbolem ofiary, miłości bliźniego i sprzeciwu wobec zła, przypominając o wspólnych wartościach, które przekraczają granice. Ich losy, jednoczy bezkompromisowa postawa moralna, która w obliczu ekstremalnych wyzwań wybrała człowieczeństwo.
Prezentacja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w Muzeum Diecezjalnym w Rzeszowie odbywa się w ramach działań programotwórczych, których celem jest utworzenie platformy edukacyjnej „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”.
Ekspozycja będzie dostępna dla zwiedzających do dnia 27 czerwca.
Informujemy, że Muzeum Polaków Ratujących Żydów będzie dokumentować otwarcie wystawy Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w dniu 14 maja 2025 r. za pomocą zdjęć oraz nagrań audio-video. W związku z tym, informujemy Państwa o przetwarzaniu danych osobowych w trakcie wydarzenia. Szczegółowe informacje dotyczące przetwarzania danych oraz przysługujących Państwu praw znajdują się w klauzuli informacyjnej i klauzuli RODO, dostępnych pod poniższym linkiem. Prosimy o zapoznanie się z tymi dokumentami.