Wędrująca Ikona Błogosławionej Rodziny Ulmów, po odwiedzeniu muzeów w Łańcucie, Radrużu i Warszawie, od 25 marca do 2 maja jest eksponowana w Muzeum Archidiecezjalnym im. św. Józefa Sebastiana Pelczara Biskupa w Przemyślu.
Uroczyste otwarcie wystawy, które miało miejsce 25 marca, w dzień po rocznicy męczeńskiej śmierci bł. Rodziny Ulmów, było jednym z punktów II Dni Dziedzictwa Błogosławionej Rodziny Ulmów. Wydarzenie to było jednocześnie częścią obchodów Dnia Świętości Życia, co nadaje mu dodatkowy wymiar i znaczenie. Dzień ten, obchodzony w Kościele katolickim w Polsce, skłania do refleksji nad wartością każdego ludzkiego życia od poczęcia aż do naturalnej śmierci. W kontekście wystawy Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów, celebracja Dnia Świętości Życia staje się przypomnieniem o fundamentalnym szacunku dla życia, którym kierowali się Wiktoria i Józef, ratując Żydów przed Zagładą.
W ramach inauguracji, Artur Dobrucki, główny inwentaryzator i opiekun zbiorów Muzeum Polaków Ratujących Żydów, zaprezentował kontekst historyczny i artystyczny ikony, przybliżając zebranym symbolikę poszczególnych elementów dzieła. Jego wystąpienie stanowiło cenne wprowadzenie do głębszego zrozumienia przesłania, jakie niesie ze sobą Ikona Błogosławionej Rodziny Ulmów.
Otwarcie wystawy towarzyszyło wykładowi ks. prof. Piotra Kieniewicza, marianina, wybitnego autorytetu w dziedzinie teologii moralnej i bioetyki oraz sekretarza polskiej prowincji Zgromadzenia Księży Marianów z okazji obchodów Dnia Świętości Życia. Jego prelekcja, zatytułowana „Najważniejsza jest godność człowieka”, skupiła się na uniwersalnym przesłaniu miłości, współczucia i szacunku dla każdego życia ludzkiego, które stanowi fundament postawy bł. Rodziny Ulmów.
Ikona Wędrująca Błogosławionej Rodziny Ulmów jest wspólnym przedsięwzięciem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie oraz Fundacji Dobry Grunt – organizacji, które od lat angażują się w działalność charytatywną, religijną i kulturalną. Ich projekty, często realizowane wspólnie, koncentrują się na pielęgnowaniu pamięci o tragicznych wydarzeniach II wojny światowej oraz na budowaniu dialogu i pojednania między społecznościami, które doświadczyły skutków tego konfliktu.
Autorem ikony jest ceniony ikonograf Mateusz Środoń, absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz Szkoły Hagiografii Bizantyjskiej Prawosławnej Metropolii Pireusu w Grecji. Jego gruntowne wykształcenie artystyczne, połączone ze zrozumieniem teologii ikony, zaowocowało powstaniem ważnego dzieła o wartości artystycznej i religijnej.
Tryptyk, bo taką formę nadał dziełu twórca, został przekazany Muzeum Polaków Ratujących Żydów w darze 10 września, bezpośrednio po uroczystej Mszy Świętej beatyfikacyjnej Rodziny Ulmów. To symboliczne przekazanie podkreśla ścisły związek ikony z miejscem pamięci o Polakach, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów podczas Holokaustu, a także z samym aktem beatyfikacji, który wyniósł Rodzinę Ulmów na ołtarze.
Ikona przedstawia bł. Rodzinę Ulmów na tle ich domu w Markowej, który był świadkiem ich codziennego życia, heroicznej decyzji o udzieleniu schronienia prześladowanym Żydom oraz tragicznej śmierci z rąk niemieckich żandarmów. W centralnej części tryptyku widzimy Józefa i Wiktorię Ulmów, otoczonych swoimi dziećmi: Stasią, Basią, Władziem, Franiem, Antosiem i Marysią. Wiktoria jest w stanie błogosławionym. Skrzydła tryptyku poświęcone są osobom, które bł. Ulmowie przyjęli pod swój dach, dzieląc z nimi ostatnie chwile życia przed śmiercią. Po prawej stronie ukazane są siostry Gołda Grünfeld i Lea Didner z 6-letnią córeczką Reszlą, zaś po lewej stronie tryptyku widzimy sędziwego Saula Goldmana i jego czterech dorosłych synów – Barucha, Mechela, Joachima i Mojżesza, znanych w okolicy jako „Szallowie”. Dodatkowo, na lewym skrzydle, w sporym oddaleniu widzimy niewyraźnie zarysowaną grupę kilku kobiet i dziecka. Grupę tę nazywano Rywkami, od imienia najstarszej z nich, Rywki Tencer. Ulmowie pomagali im przetrwać wojnę w okolicznych jarach, dostarczając im żywność. Niestety, „Rywki” zostały zamordowane przez Niemców w grudniu 1942 roku, w czasie, kiedy Ulmowie zdecydowali się przyjąć pod swój dach rodzinę Goldmanów.
Wybór Muzeum Archidiecezjalnego im. św. Józefa Sebastiana Pelczara Biskupa w Przemyślu jako kolejnego miejsca ekspozycji dla Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów nie jest przypadkowy. Każde kolejne miejsce, do którego trafia dzieło, jest nie tylko miejscem ekspozycji, ale przede wszystkim żywym dialogiem, w którym ikona rezonuje z otoczeniem, nabierając nowych warstw interpretacyjnych. Muzeum Archidiecezjalne w Przemyślu, jako instytucja o bogatej historii i religijnym charakterze, stanowi naturalne i ważne tło dla ikony. Jego zbiory, dokumentujące historię Kościoła, a także wiarę i pobożność mieszkańców, mogą rzucić nowe światło na życie i działalność bł. Rodziny Ulmów, która była przecież integralną częścią tej społeczności, dawnej archidiecezji przemyskiej. Co więcej, kolekcja ikon zgromadzona w Muzeum, obejmująca dzieła z ziemi przemyskiej i Łemkowszczyzny, stwarza perspektywę porównawczą. Kontemplacja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w sąsiedztwie tych historycznych przedstawień sakralnych wpisuje ich historię w szerszy kontekst duchowości regionu.
Ekspozycja Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów w przestrzeni Muzeum Archidiecezjalnego w Przemyślu wykracza daleko poza zwykłe podziwianie walorów artystycznych. Staje się przede wszystkim zaproszeniem do głębokiej refleksji nad wartościami, które uosabiała bł. Rodzina Ulmów: miłością Boga i bliźniego, niezłomną wiarą, odwagą i poświęceniem.
Wystawa będzie czynna do 2 maja, dając mieszkańcom Przemyśla i regionu możliwość osobistego spotkania z dziełem i przesłaniem, które ze sobą niesie.
Fot.: Paweł Podgórski / Biuro Prasowe UMWP