W ramach zainaugurowanego 10 grudnia Sympozjum Praw Człowieka Akademii Sprawiedliwych, 13 grudnia w Muzeum Niepodległości w Warszawie odbędzie się spotkanie Forum Dialogu Polsko-Niemieckiego „Dom Sprawiedliwych Ulmów”.
Forum Dialogu Polsko-Niemieckiego to inicjatywa Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej, Towarzystwa Przyjaciół Markowej, Starosty Powiatu Łańcuckiego Adama Krzysztonia oraz Burmistrza Miasta Esens Haralda Hinrichsa. Forum zostało powołane 24 marca 2024 roku w osiemdziesiątą rocznicę niemieckiej zbrodni w Markowej, dokonanej w czasie II wojny światowej na Rodzinie Ulmów i na żydowskiej rodzinie Goldmanów, Grunfeldów i Didnerów. Forum jest instytucją społeczną działającą na rzecz kultury pamięci. Ma na celu przywrócenie prawdy historycznej o odpowiedzialności Niemiec za zbrodnie II wojny światowej, ale także inicjowanie współpracy Niemców i Polaków w celu wspólnego budowania warunków dla rozwoju kultury solidarności, zwłaszcza poprzez działania podejmowane na polu edukacji i wychowania obywatelskiego.
W warszawskim spotkaniu Forum obok twórcy filmu „ Historia jednej zbrodni”, Mariusza Pilisa i autora Ikony Błogosławionej Rodziny Ulmów, Mateusza Środonia (jest eksponowana obecnie w Muzeum Niepodległości), weźmie udział Burmistrz Esens, Harald Hinrichs wraz z małżonką Nataschą. Ich obecność i konsekwentne zaangażowanie w tworzenie Forum jest wyrazem ich osobistej odpowiedzialności za przywrócenie w niemieckiej przestrzeni publicznej pamięci o Holocauście i o zbrodniach Niemiec dokonanych w Polsce i w innych krajach Europy w czasie II wojny światowej. Ale jest też podyktowana dążeniem do zainicjowania współpracy Niemców i Polaków – w szczególności współpracy dzieci i młodzieży z obydwu państw – ukierunkowanej na budowanie pojednania, przyjaźni i kultury międzyludzkiej solidarności. Bezpośrednim powodem, dla którego Burmistrz Hinrichs zaangażował się w tworzenie Forum jest fakt, że to w mieście, którym obecnie zarządza, w Esens, żył wiele lat po wojnie, sprawował funkcję komendanta policji i cieszył się niekwestionowanym poważaniem, główny organizator mordu w Markowej, Eilert Dieken. Traktuje o tym film Mariusza Pilisa, który zostanie zaprezentowany na rozpoczęcie spotkania.
„Historia jednej zbrodni” to film dokumentalny, który opowiada o tragicznych wydarzeniach w Markowej. Film skupia się na postaci Eilerta Diekena, szefa żandarmerii niemieckiej w Łańcucie, który osobiście dowodził egzekucją Rodziny Ulmów i ukrywanych przez nich Żydów. „Historia jednej zbrodni” to nie tylko rekonstrukcja wydarzeń, ale również głęboka refleksja nad naturą zła i mechanizmami, które prowadzą do ludobójstwa. Film stawia pytania o odpowiedzialność indywidualną i zbiorową, o rolę pamięci w budowaniu przyszłości. Warto dodać, że film Mariusza Pilisa był realizowany przez ponad 10 lat. Reżyser dotarł do nieznanych dotąd materiałów archiwalnych i przeprowadził rozmowy z historykami i świadkami wydarzeń. Film ten staje się ważnym głosem w dyskusji o polskiej i niemieckiej przeszłości. Tym ważniejszym, że przedstawione w nim problemy zostały uznane i podjęte jako wyzwanie dla polityki lokalnej przez burmistrza Esens i jego współpracowników.
Sympozjum Praw Człowieka Akademii Sprawiedliwych, w ramach którego odbywa się spotkanie Forum Dialogu Polsko-Niemieckiego „Dom Sprawiedliwych Ulmów” stanowi jeden z najważniejszych elementów projektu „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”, realizowanego obecnie pod kierunkiem Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Partnerem w jego realizacji jest także Muzeum Niepodległości w Warszawie, w którego gościnnych murach (Pałac Przebendowskich/Radziwiłłów) odbywa się spotkanie Forum.