Muzeum Polaków Ratujących Żydów, z inicjatywy Podkarpackiej Resursy Kultury Pamięci, gościło w piątek, 22 listopada prof. Andrzeja Chwalbę, wybitnego historyka i znawcę dziejów społecznych Polski i Europy w XIX i XX wieku, związanego z Uniwersytetem Jagiellońskim. Prof. Andrzej Chwalba, autor licznych publikacji naukowych, podręczników i książek popularnonaukowych, cieszy się uznaniem w środowisku akademickim i szerokiej publiczności za erudycję, wnikliwość i umiejętność przybliżania skomplikowanych zagadnień historycznych w sposób przystępny i angażujący.
Najnowsza książka prof. Andrzeja Chwalby „Polska krwawi. Polska walczy. Jak żyło się pod okupacją 1939-1945” stała się punktem wyjścia do prelekcji o tym, jak historyk ocenia ratowanie Żydów w czasie wojny.
Prelegent rozpoczął od przedstawienia swojej książki „Polska krwawi. Polska walczy”, która, jak podkreślił Marcin Chorązki, główny historyk MPRŻ, jest przełomowym dziełem na polskim rynku wydawniczym. Książka analizuje dzieje Rzeczypospolitej pod okupacją, ze szczególnym uwzględnieniem relacji między zamieszkującymi ją narodami w kontekście pięciu okupacji i polityki czterech okupantów.
Prof. Andrzej Chwalba, nie ograniczając się do historii militarnej i politycznej, w swojej książce skupia się na doświadczeniu „szarego człowieka”, który w czasie okupacji starał się zachować pozory normalności. Codzienne życie, jak wykazał autor publikacji, toczyło się w cieniu strachu i niepewności, nawet najprostsze czynności naznaczone były ryzykiem tragicznych konsekwencji. W tych nieludzkich warunkach Polacy musieli znaleźć sposób na przetrwanie, a jednocześnie okazało się, że potrafią zachować heroizm i solidarność. Ludzie pomagali sobie nawzajem, dzielili się skromnymi posiłkami, ukrywali prześladowanych i angażowali się w działalność konspiracyjną.
W Markowej, miejscu szczególnym dla historii Polaków ratujących Żydów, poprosiliśmy historyka o analizę tego, jak postrzega on aktualnie ratowanie Żydów – pomoc, która realizowana była zarówno w ramach działalności spontanicznej, jak i zorganizowanej przez polskie państwo podziemne obywatelom polskim narodowości żydowskiej, którzy poszukiwali tej pomocy w momencie zagrożenia swego istnienia. Prof. Andrzej Chwalba, analizując to zagadnienie, skupił się na uwarunkowaniach okupacyjnych, społecznych, finansowych i etycznych, które kształtowały relacje polsko-żydowskie. Podkreślił ich złożoność i wielowymiarowość, ukazując zarówno heroiczne akty poświęcenia, jak i dramatyczne dylematy moralne, przed którymi stawali ludzie w tamtych czasach.
Wykład prof. Chwalby stanowił cenny wkład w dyskusję o postawach Polaków wobec Żydów w tym trudnym okresie. Po wykładzie odbyła się dyskusja, podczas której publiczność zadawała pytania.
Spotkanie zorganizowane w ramach „Nocy w Muzeum Ulmów” zakończyło się zwiedzaniem wystawy stałej i czasowej.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów, jako instytucja opowiadająca o jednym z najtragiczniejszych rozdziałów II wojny światowej, stoi przed wyzwaniem: jak zainteresować młodych ludzi historią i sprawić, by była dla nich zrozumiała i angażująca? Ważnym elementem tej misji jest promowanie cennych opracowań historycznych. Dyrektor Waldemar Rataj poinformował prelegenta i zgromadzoną publiczność, że książka „Polska krwawi. Polska walczy”, omówiona podczas wykładu, zostanie włączona do rekomendacji Akademii Sprawiedliwych. Jest to ważna pozycja, która pozwala lepiej zrozumieć okres okupacji i losy Polaków w tamtym czasie oraz przygotować się do obchodów 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej, która przypada w przyszłym roku.
Warto podkreślić, że prof. Andrzej Chwalba to nie tylko uznany historyk, ale również były wicerektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Historycznego, autor podręczników historii Polski i świata używanych na wszystkich wydziałach historycznych w Polsce. Jego publikacje obejmują szeroki zakres tematyczny, od historii społecznej po dzieje polityczne i kulturalne. Prof. Andrzej Chwalba jest również autorem prac z zakresu mikro- i makrohistorii, dziejów Krakowa, Uniwersytetu Jagiellońskiego, demografii, urbanizacji, ekologii.
Wykład prof. Andrzeja Chwalby był ważnym wydarzeniem intelektualnym i kamieniem milowym w rozwoju Resursy Podkarpackiej.
Fot.: Jerzy Duszko