28 listopada o godzinie 17.30 w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych im. Józefa Kluzy w Krakowie odbędzie się Sympozjum Szkoły Etyki Muzeum Ulmów. Organizatorem wydarzenia jest Muzeum Polaków Ratujących Żydów, we współpracy ze Stowarzyszeniem Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück.
Spotkanie poświęcone będzie KZ-Syndromowi, czyli zespołowi traum i dolegliwości dotykających byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Wykład na ten temat wygłosi dr n. med. Michał Mielimąka, adiunkt Katedry Psychoterapii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zespół krakowskich naukowców już w latach 60-tych XX-go wieku stwierdził wielowymiarowe zmiany w zachowaniu i funkcjonowaniu psychiki i ciała u osób, które doświadczyły niewyobrażalnego cierpienia. Początkowo badania skupione były na grupie więźniów ocalałych z obozów koncentracyjnych (opisano tzw. KZ-Syndrom), następnie objęły również osoby deportowane na Sybir, oraz osoby, które doświadczyły prześladowań komunistycznych.
Zagadnienie to zostanie omówione w kontekście twórczości Mariana Kołodzieja, wybitnego artysty malarza, który doświadczył traumy Auschwitz i uczynił z niej źródło inspiracji artystycznej. Marian Kołodziej, więzień nr 432, trafił do obozu w pierwszym transporcie z Tarnowa. Przeżył piekło Auschwitz, a także innych obozów, jak Gross-Rosen, Buchenwald, Sachsenhausen i Mauthausen-Ebensee. Doświadczenia te głęboko naznaczyły jego psychikę i znalazły odzwierciedlenie w jego sztuce. Dr n. med. Michał Mielimąka nawiąże do twórczości Mariana Kołodzieja, ukazując ją jako przykład zmierzenia się z traumą poprzez sztukę.
W programie znajduje się również projekcja filmu „Klisze pamięci” w reżyserii Artura Janickiego. Historyk, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, ceniony krakowski dokumentalista, znany z filmów poruszających trudne tematy z historii Polski, przybliży nam postać i monumentalne dzieło Mariana Kołodzieja, znajdujące się w podziemiach Kościoła pw. Matki Bożej Niepokalanej w Harmężach koło Oświęcimia, będącego częścią franciszkańskiego Centrum św. Maksymiliana. Film „Klisze pamięci” pozwala zrozumieć, czym była dla Mariana Kołodzieja i milionów innych ofiar gehenna niemieckich obozów koncentracyjnych. Projekcji będzie towarzyszyć wprowadzenie autorstwa reżysera.
Po projekcji filmu rozpocznie się bardzo ważna część Sympozjum – dyskusja na temat traumy II wojny światowej i roli sztuki w jej upamiętnianiu.
Liceum Plastyczne im. Józefa Kluzy w Krakowie to miejsce o szczególnym znaczeniu dla naszego Sympozjum. Zostało ono wybrane nieprzypadkowo. Oddajemy w ten sposób hołd Marianowi Kołodziejowi – absolwentowi krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i artyście głęboko związanemu z tym miastem, który przeżył traumę Auschwitz i przekuł ją w poruszające dzieła sztuki. Przestrzeń Liceum, dedykowana twórczości i kształceniu artystycznemu, idealnie wpisuje się w tematykę Sympozjum, stając się symbolicznym miejscem do rozmowy o tym, jak dramatyczne przeżycia wyrażają się w twórczości artystycznej, stając się jej jawnym lub ukrytym motywem.
Jako organizatorzy spotkania, wyrażamy głębokie przekonanie o wadze wspólnej refleksji nad traumą II wojny światowej i jej wpływem na jednostki oraz całe społeczeństwa. KZ-Syndrom to trudny temat, ale niezwykle ważny, by zrozumieć cierpienie ofiar i skutki, jakie niosą one przez całe życie. Misją Muzeum Polaków Ratujących Żydów jest nie tylko upamiętnianie historii, ale także kształtowanie postaw etycznych i wrażliwości społecznej. Dlatego w ramach Szkoły Etyki Muzeum Ulmów organizujemy to spotkanie, aby wspólnie zgłębić problem KZ-Syndromu i jego długotrwałych, wielopokoleniowych konsekwencji.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów podejmuje szereg działań poświęconych zgłębianiu tematu traumy. W marcu 2023 roku współorganizowaliśmy spotkanie Podkarpackiej Resursy Kultury Pamięci w Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy, podczas którego poruszono kwestię traumy doświadczanej zarówno przez ukrywających się Żydów, jak i tych, którzy ich ukrywali. O ile trauma Żydów ukrywających się w czasie okupacji jest dobrze znana i opisana, to trauma Polaków, którzy ich ukrywali, pozostaje w dużej mierze nierozpoznana, zarówno przez naukowców, jak i społeczeństwo. To właśnie brak społecznego uznania dla ich cierpienia może tłumaczyć, dlaczego przez lata osoby te, a nawet ich potomkowie, czuli się pokrzywdzeni i niezrozumiani. Wątek ten był również obecny w wywiadzie z dr Wiesławą Sotwin, psychologiem i wykładowcą akademickim Uniwersytetu SWPS w Warszawie, specjalizującą się w psychologii politycznej, opublikowanym na stronie internetowej MPRŻ.
Podejmując temat traumy, szczególnie ważna jest dla nas współpraca ze Stowarzyszeniem Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück, które wspiera nas, dzieląc się swoją wiedzą i doświadczeniem w pracy z osobami, które przetrwały obóz.