W tym roku obchodzimy dwie ważne rocznice związane z II wojną światową – 85. rocznicę jej wybuchu oraz 80. rocznicę wkroczenia Armii Czerwonej na Podkarpacie i wyzwolenia Markowej spod okupacji niemieckiej. Rocznice te skłaniają do refleksji nad złożonością historii. Choć „wyzwolenie” spod okupacji niemieckiej było dla ukrywających się Żydów momentem ulgi, to dla wielu Polaków, szczególnie tych związanych z Armią Krajową i Polskim Państwem Podziemnym, oznaczało początek nowej, trudnej rzeczywistości. Zupełnie bezdyskusyjna jest jednak ocena tragedii, która rozpoczęła się 1 września 1939 roku. Polska została podbita przez dwóch agresorów, a polskie społeczeństwo zostało zdziesiątkowane masowymi represjami. Egzekucje, pacyfikacje, aresztowania czy deportacje stały się codziennością wszystkich żyjących na obszarze obydwóch okupacji. Szczególnie tragiczny los spotkał żydowskich obywateli Rzeczpospolitej Polskiej – od stopniowego wykluczenia z życia społecznego do Zagłady zorganizowanej dla europejskich Żydów przez III Rzeszę Niemiecką na obszarze okupowanej Polski. Tylko nieliczni przeżyli dzięki ludziom, którzy poświęcili swoje bezpieczeństwo, chcąc ocalić ściganych przez niemieckich policjantów Żydów. Takiego losu doświadczyli również markowianie – Polacy i ich sąsiedzi lub znajomi Żydzi. W efekcie doszło do tragedii Ulmów, Didnerów oraz Grünfeldów, ale także szczęśliwego ocalenia 21 innych Żydów przez pięć rodzin Sprawiedliwych z Markowej.
O tragicznym wymiarze tego zjawiska, które okazało się punktem zwrotnym w historii Markowej i Polski, przypomnimy w niedzielę, 1 września o godz. 12:00 w Sadzie Pamięci pod pomnikiem błogosławionej Rodziny Ulmów. Uroczystość poprowadzona przez harcerzy, uczestników I Zlotu Harcerzy w Markowej, stanie się okazją do przypomnienia ofiar i bohaterów tych dramatycznych wydarzeń. Będzie również „żywą lekcją historii”, by wybrzmiała powszechnie deklaracja: „Nigdy więcej wojny!”.
Młodzież, a szczególnie harcerze są jedną z najważniejszych grup odbiorców programu edukacyjnego tworzonego przez Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Dlatego w nawiązaniu do obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, które odbyły się 24 stycznia w Markowej z udziałem harcerzy z 5. Tarnowskiej Drużyny Harcerskiej Wielopoziomowej z Żabna oraz członków drużyn harcerskich z Hufca Łańcut, 31 sierpnia druhny i druhowie z Żabna i Łańcuta spotkają się podczas I Zlotu Harcerzy w Markowej.
W ramach wydarzenia harcerze zwiedzą Muzeum Polaków Ratujących Żydów oraz Zagrodę –Muzeum Wsi Markowa. Wezmą również udział w grze terenowej, odkrywając miejsca związane z historią błogosławionej Rodziny Ulmów i społeczności żydowskie, która żyła tutaj nieprzerwanie przez prawie dwa stulecia. Gra ma na celu naukę poprzez doświadczenie miejsc i spotkania z osobami, które są świadkami, bądź potomkami świadków historii, albo tworzą w tym miejscu współcześnie kulturę pamięci. Poprzez aktywne współuczestnictwo oraz przemierzanie przestrzeni wsi urzeczywistniamy w ten sposób założenia edukacyjne jednego ze strategicznych programów Muzeum Polaków Ratujących Żydów – „Muzeum w Przestrzeni Markowej”.
Harcerze poznają również zasady przyznawania przez Instytut Yad Vashem tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata oraz zwiedzą najważniejsze zabytki Markowej, w tym historyczny dom Antoniego i Doroty Szylarów. Zgodnie z założeniami, realizowanej od trzech lat, ścieżki edukacyjnej „Chałupa Szylarów”, młodzież pozna nie tylko ten obiekt i warunki życia jej mieszkańców podczas okupacji niemieckiej, ale także spotka się ze szczególną osobą – Eugeniuszem Szylarem, potomkiem Antoniego i Doroty, którzy uratowali życie żydowskiej rodziny Weltzów. Zwieńczeniem spotkania będzie Ognisko Harcerskie, podczas którego odbędzie się gawęda o przeszłości w wykonaniu zaproszonych gości oraz wspólne śpiewy i gry harcerskie.
Celem całego przedsięwzięcia, będącego jednym z głównych działań edukacyjnych Muzeum podejmowanych w ramach zainicjowanego 18 sierpnia w Jarosławiu projektu kulturotwórczego pod nazwą „Szkoła Etyki Muzeum Ulmów”, jest nie tyle odkrywanie samej historii, ale przede wszystkim inspirowanie do refleksji. Refleksja ta dotyczy etycznego wymiaru działań podejmowanych przez mieszkańców Markowej w celu ratowania Żydów skazanych na unicestwienie przez III Rzeszę Niemiecką. Prezentowany w tym procesie edukacyjnym heroizm markowian stanowi swego rodzaju studium etyki, poprzez które Muzeum, wraz z Towarzystwem Przyjaciół Markowej, a od niedawna także z markowską wspólnotą Sióstr Służebniczek – będącą ogniwem zgromadzenia założonego przez wybitnego polskiego pedagoga i organicznika, błogosławionego Edmunda Bojanowskiego, podejmuje działania w celu wypracowania odpowiadającej na potrzeby i problemy współczesnego człowieka pedagogiki kultury pamięci.
Zaproszenie do udziału w „Szkole Etyki Muzeum Ulmów”, którego docelowym adresatem są struktury ruchu harcerskiego na terenie całej Polski, jest w tej konkretnej sytuacji także wyrazem wdzięczności – ze strony osób odpowiedzialnych za działanie obydwu markowskich muzeów – dla młodzieży zrzeszonej w obydwu hufcach zaangażowanych w przygotowanie i przeprowadzenie I Zlotu Harcerzy w Markowej, za ich wytrwałe i konsekwentne zaangażowanie oraz aktywny udział w licznych przedsięwzięciach muzealnych w Markowej na przestrzeni ostatnich lat. Chcąc dodatkowo uhonorować społeczności harcerskie, z którymi oba markowskie muzea mają przyjemność współpracować, powierzyliśmy im przygotowanie okolicznościowego Apelu Pamięci upamiętniającego 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej.
Serdecznie zapraszamy do udziału w Apelu Pamięci, który odbędzie się 1 września o godzinie 12:00 przed pomnikiem błogosławionej Rodziny Ulmów w Sadzie Pamięci Muzeum Polaków Ratujących Żydów.
Informujemy, że Muzeum Polaków Ratujących Żydów będzie dokumentować Apel Pamięci w dniu 1 września 2024 roku i I Zlot Harcerzy w Markowej w dniu 31 sierpnia 2024 roku za pomocą zdjęć oraz nagrań audio-video. W związku z tym, pragniemy poinformować Państwa o przetwarzaniu danych osobowych w trakcie wydarzenia. Szczegółowe informacje dotyczące przetwarzania danych oraz przysługujących Państwu praw znajdują się w klauzuli informacyjnej i klauzuli RODO, dostępnych pod poniższym adresem:
https://drive.google.com/file/d/1w6NCoENbIJPhJcQ-FEVx2366njZz5dZ3/view?usp=sharing
Prosimy o zapoznanie się z tymi dokumentami.