5 i 6 lipca, w ramach Festiwalu Kultury Pamięci. Markowa – Otwarte Drzwi, nastąpiło oficjalne rozpoczęcie działalności Polskiego Towarzystwa Naukowego – Akademia Sprawiedliwych.
Wykład inauguracyjny pt. „Pod jednym niebem – Polacy i Żydzi przed zagładą” wygłosił prof. dr hab. Tomasz Gąsowski, przewodniczący Akademii Sprawiedliwych. Wraz z utworzeniem Towarzystwa, afiliowanego przy Muzeum Polaków Ratujących Żydów, powstała Pracownia Naukowa – Akademii Sprawiedliwych. Będzie ona stanowić zaplecze dla badań naukowych prowadzonych przez placówkę oraz centrum działań edukacyjnych realizowanych w Markowej.
Towarzystwo zawiązało się w maju 2023 roku, jako obywatelski akt pracy na polu nauki, której celem jest wsparcie kultury pamięci, tworzonej w oparciu o dziedzictwo Markowej ,i dziedzictwo Rodziny Ulmów. Jego głównym zadaniem jest aktywność badawcza i edukacyjna dotycząca w szczególności problematyki praw człowieka i etyki społecznej, pedagogiki kultury pamięci, historii Holocaustu. Istotnym obszarem badawczym są także dzieje wsi Markowa, gdzie Towarzystwo ma swoją siedzibę.
Dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów Waldemar Rataj podkreśla, że Towarzystwo jest żywym hołdem dla Sprawiedliwych z Markowej – mieszkańców wsi, którzy w czasie II wojny światowej udzielali pomocy Żydom skazanym na zagładę przez niemieckich okupantów naszego kraju. Wśród członków – założycieli Towarzystwa są przedstawiciele rodzin tych heroicznych markowian.
Polskie Towarzystwo Naukowe – Akademia Sprawiedliwych czerpie inspirację z dziewiętnastowiecznych ruchów społecznych, które działały na rzecz rozwoju nauki, kształtowania narodowej tożsamości i tworzenia muzeów. Kontynuując tradycję stowarzyszeń obywatelskich, Towarzystwo prowadzi badania naukowe i współpracuje z obydwoma działającymi w Markowej muzeami, nawiązując tym samym do dziedzictwa takich instytucji jak Polska Akademia Umiejętności (założona w 1872 roku), której członkowie przyczynili się do powstania Muzeum Narodowego w Krakowie, czy Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (założone w 1857 roku), które dzięki darowiźnie Seweryna i Franciszki Mielżyńskich stworzyło podwaliny pod zbiory artystyczne i historyczne obecnego Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Utworzenie Towarzystwa stanowi pierwszy, formalnie usankcjonowany owoc konsekwentnej współpracy między Muzeum Polaków Ratujących Żydów a Uniwersytetem Papieskim Jana Pawła II, którą obie instytucje rozwijają od 2022 roku.
O korzyściach i wyzwaniach związanych z powołaniem Polskiego Towarzystwa Naukowego Akademia Sprawiedliwych dla Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II oraz nauki akademickiej opowiada Rektor UPJPII ks. prof. dr hab. Robert Tyrała.
– Dla Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie powołanie Polskiego Towarzystwa Naukowego Akademia Sprawiedliwych, które jest rezultatem współpracy pomiędzy Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej a właśnie Uniwersytetem Papieskim, to na pewno duża szansa na rozwój naszej uczelni, pozyskanie nowych obszarów do działań, ale i do badań. Tematyka związana z prawami człowieka, etyką społeczną, pedagogiką pamięci oraz historią Holocaustu, która tak bardzo zajmuje Akademię Sprawiedliwych otwiera możliwości na rozwój interdyscyplinarnych projektów naukowych, w co będę chciał angażować naszych pracowników naukowych. Takie inicjatywy są świadectwem zaangażowania uczelni w ważne kwestie społeczne i historyczne. Jest to też niezwykle istotne otwarcie na dialog. Patron naszej Uczelni – Jan Paweł II – nazywany był człowiekiem dialogu. Dla niego bardzo ważna była relacja do drugiego człowieka. On o tym nie tylko pisał i mówił, ale nade wszystko realizował to w codziennym życiu. Jego odniesienie do duchownych i świeckich, bez względu na narodowość, pochodzenie czy wyznanie było wręcz modelowe, zawsze nacechowane szacunkiem do drugiego człowieka. Takiego dialogu poszukujemy wspólnie, dialogu, w którym strony słuchają się nawzajem, starają się poznać i zrozumieć. Tylko wtedy taki dialog może być owocny. Powstanie Pracowni Naukowej – Akademia Sprawiedliwych jako części Ekspozycji Stałej Muzeum Polaków Ratujących Żydów stworzy nowe możliwości dydaktyczne i szkoleniowe. Studenci i pracownicy naukowi będą mogli korzystać z nowoczesnej infrastruktury badawczej oraz uczestniczyć w programach edukacyjnych organizowanych w Markowej. Współpraca z Muzeum Polaków Ratujących Żydów umożliwi tworzenie wspólnych projektów, wystaw i programów edukacyjnych, co może prowadzić do wzbogacenia oferty edukacyjnej uczelni. Ponadto, Polskie Towarzystwo Naukowe – Akademia Sprawiedliwych, nawiązując do tradycji dziewiętnastowiecznych towarzystw naukowych, może stać się platformą do nawiązywania kontaktów z zagranicznymi instytucjami naukowymi i kulturalnymi, co w perspektywie może prowadzić do realizacji międzynarodowych projektów badawczych.
– Myślimy więc szeroko, z wielką radością, że jesteśmy w to dzieło zaangażowani i z nadzieją na wspaniałe owoce naszych wspólnych naukowo-edukacyjnych działań – podkreśla Rektor UPJPII ks. prof. dr hab. Robert Tyrała.
Powołanie PTN – Akademia Sprawiedliwych to jeden z głównych elementów realizacji Strategii Muzeum Polaków Ratujących Żydów.
Równolegle do powołania związanego z Muzeum towarzystwa naukowego, Muzeum otwiera w swojej strukturze organizacyjnej i w przestrzeni Ekspozycji Stałej Muzeum Polaków Ratujących Żydów Pracownię Naukową – Akademia Sprawiedliwych. Pracowania będzie służyć organizacji pracy naukowej Muzeum oraz będzie miejscem realizacji jego działalności edukacyjnej w Markowej.
Artystycznym motywem inauguracji działalności Polskiego Towarzystwa Naukowego
– Akademia Sprawiedliwych była prezentacja w Markowej – podczas kolejnej „Nocy w Muzeum Ulmów” – spektaklu, Oratorium „Pieśń nad Pieśniami”. Jest to utwór muzyczny – w oparciu o interpretację literacką Romana Brandstaettera – stworzony przez znakomitego badacza chorału gregoriańskiego, wykonawcy muzyki liturgicznej i kompozytora, zmarłego w 2021 roku, Roberta Pożarskiego. Utwór ten w sposób adekwatny wyraża przesłanie ideowe i program Akademii Sprawiedliwych, a jego promocja w ramach działalności Muzeum Polaków Ratujących Żydów prezentuje szerokiej publiczności preferowane przez Muzeum formy edukacji, wskazując zarazem na bliskie twórcom Akademii wartości i myśl pedagogiczną.
Fot. Chałupa Szylarów – dom, w którym zostało powołane do działalności Polskie Towarzystwo Naukowe – Akademia Sprawiedliwych [wyk. Dominika Rut; udostępnione przez Towarzystwo Przyjaciół Markowej]
Fot. MPRŻ
