Takie motto przyświecało uczestnikom oficjalnej delegacji miasta Esens podczas uroczystości w Markowej i Łańcucie, upamiętniających 80. rocznicę egzekucji rodzin Ulmów, Goldmanów, Didnerów i Gruenfeldów, które to uroczystości stanowiły kluczowy punkt programu, zorganizowanych przez Muzeum Polaków Ratujących Żydów, I Dni Dziedzictwa Błogosławionej Rodziny Ulmów pod hasłem „Dziedzictwo Markowej – fenomen polskiej kultury solidarności”. Wizyta gości z Niemiec miała charakter oficjalnej delegacji reprezentującej tamtejszą społeczność i miała miejsce 23-25 marca.
Przyczyną ich udziału w uroczystościach 80-tej rocznicy śmierci błogosławionej Rodziny Ulmów jest ujawnienie przez Mariusza Pilisa i dr. Mateusza Szpytmę, wiceprezesa IPN, faktu zamieszkiwania w tym mieście aż do śmierci w 1960r. Eilerta Diekena, „kata z Markowej” i komendanta posterunku żandarmerii niemieckiej w Łańcucie. Dieken, pomimo tego, że w pamięci mieszkańców Łańcuta i okolic został zapamiętany jako zbrodniarz, pozostawał szanowanym obywatelem miasta Esens, ponieważ nikt nie wiedział gdzie się podział po wycofaniu Niemców z Polski i co robił po wojnie. Odkryte przed burmistrzem Esens prawdziwe informacje o przeszłości i roli Diekena w zbrodniczym terrorze niemieckim na terenie Łańcuta i okolic spotkało się z brakiem akceptacji dla tego faktu ze strony burmistrza miasta Haralda Hinrichsa. Burmistrz postawił sobie wtedy następujące cele: ujawnienie mieszkańcom Esens prawdy o ich sąsiedzie, okazanie zrozumienia dla Polaków, domagających się uznania Diekena za zbrodniarza i zbudowanie wspólnej przyszłości dla Markowej i Esens opartej na pamięci i pojednaniu.
Efektem zainteresowania historią Ulmów była podróż wspólnie z żoną Nataschą, do Markowej w październiku 2022 r. Wówczas zrodziły się nieformalne kontakty między Muzeum a burmistrzem, czego efektem był udział burmistrza z małżonką w uroczystościach beatyfikacyjnych Ulmów 10 września 2023 r. Po tej uroczystości udało się zainicjować współpracę między obydwoma społecznościami, czego skutkiem był udział delegacji z Esens w uroczystościach organizowanych przez Muzeum z okazji 80-tej rocznicy śmierci błogosławionej Rodziny Ulmów. W trakcie trzydniowych spotkań goście z Esens poznali historię Markowej i regionu. Pokazaliśmy naszym gościom najważniejsze miejsca z historii Markowej i Łańcuta, ekspozycję stałą i czasową Muzeum, a także Skansen Wsi Markowa. Szczególnie cenna okazała się rozmowa, którą przeprowadziliśmy z Eugeniuszem Szylarem, synem Doroty i Antoniego Szylarów, Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Całość spotkania obydwu stron uzupełniły dyskusje wokół filmu Mariusza Pilisa „Historia jednej zbrodni”, które zakończyły się wspólną konferencją prasową, w trakcie której powołano do życia Forum Polsko-Niemieckie „Dom błogosławionych Ulmów”.
Forum jest strukturą komunikacji społecznej utworzoną z inicjatywy obydwu muzeów markowskich: Muzeum Polaków Ratujących Żydów oraz Skansenu-Zagrody Muzeum Wsi Markowa prowadzonego przez Towarzystwo Przyjaciół Markowej. Zrealizowany program pobytu strony niemieckiej w Markowej doprowadził do zbliżenia się obydwu stron, poznania osób przybyłych z Esens i przedstawienia gościom z Niemiec osób zaangażowanych w tworzenie Forum dialogu po polskiej stronie.
W spotkaniach uczestniczył także Paweł Kuglarz, przewodniczący Rady Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie. Wspólnym pragnieniem społeczności Markowej reprezentowanej przez Muzeum, władze samorządowe oraz Towarzystwo Przyjaciół Markowej i włodarza miasta Esens, jest nawiązanie bliskiej współpracy między obydwoma stronami na gruncie przywrócenia prawdy historycznej o odpowiedzialności Niemców za zbrodnie dokonane podczas II wojny światowej na terenie okupowanej przez nich Polski. Równorzędnym celem jest podejmowanie wspólnych przedsięwzięć kulturotwórczych, w szczególności na polu nauki, edukacji i wychowania obywatelskiego. Dzięki takim przedsięwzięciom przyszłe pokolenia Polaków i Niemców będą mogły tworzyć między swoimi narodami i państwami relacje oparte na solidarności oraz na odpowiedzialności za spuściznę dziejów. Działalność Forum będzie sprzyjać umacnianiu więzi międzyludzkich, których siła wynika z wzajemnego zaufania oraz twórczej współpracy na polu kształtowania kultury pamięci.
Chcemy, by partnerstwo między Markową i Esens opierało się na trwałym fundamencie zakorzenionym na prawdzie o wydarzeniach sprzed 80 lat i budowało wspólną przyszłość dla kolejnych pokoleń obydwóch społeczności. Podstawą nawiązanego dialogu i współpracy między Esens a Markową może być dziedzictwo błogosławionej Rodziny Ulmów.
Marcin Chorązki