„Wiadomo, że prawo nie wszystkie życiowe sytuacje może przewidzieć, że nieraz trzeba zawierzyć sumieniu sędziego, a nie literze ustawy. Ale ten sędzia – czy urzędnik – powinien być wsparty jakąś deklaracją intencji prawodawcy, który mówi, do czego te wszystkie prawa mają dążyć, czemu mają służyć” – pisał przed laty w tekście „Moja prywatna preambuła” Stefan Wilkanowicz. Jego myśl, zarówno ta o potrzebie kształtowania własnego sumienia, jak i wiele innych, nie tracą na aktualności.

Stefan Wilkanowicz – publicysta, dziennikarz i działacz katolicki urodził się dokładnie 100 lat temu, 3 stycznia 1924 roku. Ukończył studia na Politechnice Warszawskiej oraz Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 1956-1957 brał udział w zakładaniu Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie i Krakowie. W tym też czasie rozpoczął pracę w „Znaku” i „Tygodniku Powszechnym”. W latach 1978–1994 był redaktorem naczelnym miesięcznika „Znak”.

Podczas odbywającego się w latach 70. duszpasterskiego synodu archidiecezji krakowskiej, przewodniczył komisji apostolstwa świeckich (1972-1979). W latach 1977-1988 był członkiem Papieskiej Rady do spraw Świeckich. Podczas wydarzeń sierpniowych w 1980 przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Na przestrzeni lat angażował się w liczne społeczne inicjatywy. W 1993 objął funkcję wiceprzewodniczącego Krajowej Rady Katolików Świeckich. Był wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i przewodniczącym jej komisji edukacyjnej, przewodniczącym rady Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. W 1999 powołany został na wiceprzewodniczącego Polskiego Komitetu do spraw UNESCO. Był również przewodniczącym zarządu Fundacji Kultury Chrześcijańskiej „Znak”, a także redagował serwis internetowy „Forum Żydzi – Chrześcijanie – Muzułmanie”. W roku 2005 został uhonorowany Oświęcimską Nagrodą Praw Człowieka im. Jana Pawła II. Stefan Wilkanowicz był współtwórcą idei i jednym z inicjatorów powołanej do działania w roku 2009 „Karty Solidarności”.

Przywołany na początku tekst „Moja prywatna preambuła”, autor przekazał Tadeuszowi Mazowieckiemu, który zaproponował go następnie – z niewielkimi zmianami – jako projekt preambuły Konstytucji RP.

„I dlatego ja sam dla siebie tę preambułę ustanawiam, – podsumował Wilkanowicz –  abym w chwilach wątpienia czy słabości czuł się zmuszony do niej się odwołać. Nie tylko dla rozumienia prawa”.

Foto: Zbigniew Bielawka. Fotografia pochodzi ze zbiorów Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej Pro Publico Bono. Przedstawia Stefana Wilkanowicza przemawiającego podczas uroczystości proklamacji Karty Solidarności (Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 10 czerwca 2009).