W dniu dzisiejszym przypada Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Wzorem lat ubiegłych Muzeum Polaków Ratujących Żydów przygotowało inicjatywy mające na celu upamiętnienie tego święta oraz zwrócenie uwagi na problematykę Holokaustu i na tragiczny los Żydów w czasach okupacji niemieckiej.
27 stycznia jest dniem szczególnym w ramach wydarzeń organizowanych przez Muzeum Polaków Ratujących Żydów. W dniu dzisiejszym delegacja Muzeum udała się do miejsc ważnych dla miejscowej historii, by oddać cześć lokalnym ofiarom Holokaustu. Złożono kwiaty i zapalono znicze na Cmentarzu Wojennym Ofiar Hitleryzmu 1939-1945 Jagiełła-Niechciałki, na tzw. Okopie w Markowej, a także przy płycie z inskrypcją poświęconą pamięci wszystkich ofiar Holokaustu oraz ich anonimowych wspomożycieli znajdującej się na placu przed Muzeum.
To nie wszystko. Przygotowaliśmy dla Państwa dodatkowe inicjatywy. Przed nami pokaz filmu „Sprawy paszportowe. Aleksander Ładoś – zapomniany Sprawiedliwy” w dniu 29 stycznia br., o godz. 19:00, oraz seminarium on-line „Wokół Akcji Reinhardt” 12 lutego br. Program poniżej i tutaj.
Dodatkowo zachęcamy do wysłuchania Waldemara Rataja, p.o. Dyrektora Muzeum Polaków Ratujących Żydów w ramach wypowiedzi dla Radio Via, której udzielił w związku z Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Posłuchaj, Posłuchaj 2.
Poniżej natomiast polecamy tekst Kamila Kopery, Spec. ds. Badań i Dokumentacji w Muzeum Polaków Ratujących Żydów, dotyczącego lokalnej historii:
W okresie drugiej wojny światowej z obszaru obecnego podkarpacia zniknęło ponad 100 000 jego mieszkańców. Setki Żydów zostało zamordowanych na tym obszarze przez niemieckie jednostki już we wrześniu 1939 r. Tysiące innych zostało wówczas wypędzonych ze swoich domów i zmuszonych do ucieczki na tereny II Rzeczypospolitej zajęte przez ZSRR. Od połowy 1942 r. podkarpaccy Żydzi poddawani byli przez niemieckich okupantów systematycznej, fizycznej eksterminacji. Mieszkańcy podkarpackich wsi i miasteczek wywożeni byli w większości do obozu zagłady w Bełżcu.
Nie inaczej było w Markowej, znajdującej się wówczas na terenie powiatu jarosławskiego. We wsi tej od początku XVIII w. mieszkała mała społeczność żydowska – licząca u progu wojny ponad 100 osób. Żydowscy i katoliccy markowianie mieszkali obok siebie do pierwszych dni sierpnia 1942 r. Wówczas Niemcy przeprowadzili akcję “wysiedleńczą” – Żydzi zostali zmuszeni do wyjazdu do Łańcuta, stamtąd trafili do obozu przejściowego w Pełkiniach a następnie – do wspomnianego obozu zagłady w Bełżcu. Wielu Żydów walczyło jednak o przetrwanie – ukrywając się samodzielnie lub z pomocą swoich sąsiadów. Niektórzy znaleźli stałe schronienie i udało im się przetrwać prawie dwa lata w ukryciu by doczekać wkroczenia Armii Czerwonej.
Niemiecka żandarmeria mordowała złapanych w Markowej i okolicach Żydów na terenie tzw. “Okopu”. W miejscu tym zastrzelono, w kilku egzekucjach, kilkudziesięciu z nich. Niemcy dopuścili się również zbrodni w innych miejscach – na markowskim Kazimierzu zginęło 7 osób, 8 innych zamordowano wraz z ukrywającą ich rodziną Józefa Ulmy w jego domu. W 1947 r. przeprowadzono we wsi ekshumacje i przeniesiono ciała pomordowanych Żydów na Cmentarz Wojenny Ofiar Hitleryzmu w Jagielle-Niechciałkach.
Markowskie ofiary zagłady to nie tylko osoby które zginęły w tej wsi. W obozie w Dachau zginął Markus Rosengarten, we Lwowie zamordowano Berisha Einhorna a we Francji (jako członek tamtejszego ruchu oporu) zginął Chaim Josef Rips. Markowianie ginęli również w Auschwitz, Sachsenhausen, przetrzymywani byli we włoskich obozach pracy.
Markowskie ofiary Zagłady to m.in. rodziny noszące nazwiska: Anmuth, Band, Beständig, Feingold, Goldman, Grünbaum, Landau, Muller, Neuberg, Ringelheim, Rips (Ryps), Rosengarten, Rubenfeld, Schiffmann, Tag, Trynczer, Waldmann.
Opracował: Kamil Kopera, Spec. ds. Badań i Dokumentacji
Przed nami jeszcze dwa wydarzenia, na które serdecznie zapraszamy:
29 I 2021, 19:00 Pokaz filmu „Sprawy paszportowe. Aleksander Ładoś – zapomniany Sprawiedliwy”
[pokaz na kanałach Muzeum: Facebook, Facebook – Wydarzenie, YouTube]
12 II 2021, 11:30-14:30 Seminarium on-line „Wokół Akcji Reinhardt”
Obowiązują zapisy. Informacje oraz Formularz Zgłoszeniowy: Wokół Akcji Reinhardt – seminarium on-line
