Wystawa czasowa

  Wystawa, przygotowana przez United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie, jest reprezentatywna dla amerykańskiego dyskursu o Zagładzie. Stawia akcent na stosunek przeciętnych Europejczyków do eksterminacji europejskich Żydów. Przewodnią jej myślą jest, że każdy spośród świadków Zagłady miał wybór, a tylko nieliczna mniejszość pospieszyła na pomoc. Gdyby nie ta obojętność, a niekiedy nawet aktywna pomoc w realizacji nazistowskiego planu, Zagłada- powiadają autorzy wystawy – nie byłaby możliwa

Przechodnie widzą, jak policja ładuje Żydów na ciężarówki w celu deportacji. Kerpen, Nadrenia Północna-Westfalia, 1942 r. Stadtarchiv Kerpen.

Sara J. Bloomfield, dyrektor United States Holocaust Memorial Museum: To [Muzeum Ulmów] bardzo ważne muzeum, ponieważ w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa, gdy wielu odwracało wzrok, rodzina Ulmów odważyła się działać i pomóc swym żydowskim sąsiadom podczas niemieckiej okupacji. Ulmowie swą nieprzeciętną moralną i fizyczną odwagę przypłacili życiem. Muzeum Rodziny Ulmów, podobnie jak wystawa “Byli sąsiadami”, która skupia się na wyborach dokonywanych przez ludzi w okupowanej przez nazistów Europie, skłania nas do myślenia o tym, jak Holokaust stał się możliwy. Sami naziści nie mogliby wymordować sześciu milionów żydowskich mężczyzn, kobiet i dzieci na całym kontynencie. Potrzebowali w tym pomocy. […] Część odpowiedzi na pytanie, dlaczego Holokaust był możliwy, leży w każdym z nas. W zwykłych ludziach. Nazistowscy przywódcy, jak wszyscy totalitarni dyktatorzy, liczyli na zwykłych ludzi, na obojętność większości i współpracę wielu. I dostali to.

Narracja USHMM jest dla polskiej publiczności czymś nowym, zapewne dla części z niej czymś, z czym trudno byłoby się zgodzić. Amerykańska wystawa wchodzi więc w swoisty dialog z naszą główną wystawą, poświęconą pamięci tych Polaków, którzy podjęli w tamtych czasach ryzyko niosąc pomoc swoim bliźnim, aż do heroizmu.

Waldemar Rataj, dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej: Wystawa „Byli sąsiadami. Ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady”, przygotowana przez United States Holocaust Memorial Museum, którą za chwilę uroczyście otworzymy, prezentuje spojrzenie na Zagładę jako na połączenie diabolicznego planu nazistowskich Niemiec z – takim czy innym – przyzwoleniem ludności okupowanych terenów na eksterminację ich żydowskich współobywateli. Respektujemy tę perspektywę. Zarazem, ponieważ spoglądamy na wystawę i na zjawisko historyczne Zagłady z naszego punktu widzenia, który nie jest mniej uprawniony, pamiętamy o takich ludziach jak Wiktoria i Józef Ulmowie, którzy dla ratowania żydowskich sąsiadów, położyli na szali własne życie i ostatecznie zapłacili własnym życiem oraz życiem swoich dzieci. […] Ufam, że wystawa […] będzie prowadzić do lepszego zrozumienia historii, a przez to do lepszego wzajemnego rozumienia się nas, którzy mając tak różne korzenie i tak różne doświadczenia historyczne, mamy przecież w sobie wszyscy tę samą ludzką skłonność do poszukiwania prawdy, dobra i piękna.

Autobusy paryskiej komunikacji miejskiej (Compagnie du Métropolitain), którymi przewieziono Żydów aresztowanych przez francuskich policjantów, przy bramie stadionu Vélodrome d’Hiver. Paryż, 16–17 lipca 1942 r. Bibliothèque Historique de la Ville de Paris.

Wystawa “Byli sąsiadami. Ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady” będzie czynna do 30 września 2022.