Pakiet edukacyjny

Oddajemy w Państwa ręce komplet materiałów dydaktycznych przybliżających historię wsi Markowa oraz jej mieszkańców. Wieś ta nie byłaby postrzegana jako wyjątkowa, gdyby nie fakt, że 24 marca 1944 r. niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie rozstrzelali rodzinę Ulmów – Wiktorię, będącą wówczas w zaawansowanej ciąży, Józefa oraz ich sześcioro dzieci, a także ośmioro członków rodziny Goldmanów, Żydów, którym Ulmowie przez około półtora roku udzielali pomocy, ofiarując im nie tylko mieszkanie, żywność, lekarstwa czy ubranie, ale także coś szczególnego: poczucie godności osobistej. Historia ta stanowi heroiczny przykład bezinteresownej pomocy ze strony Polaków dla obywateli polskich narodowości żydowskiej, osób ściganych i wykluczonych przez okupantów niemieckich, który zakończył się bestialskim mordem dokonanym na bezbronnych – zginęło siedemnaście osób.

Dzieje Markowej od lokacji po początek XX w. – zmiany społeczne, gospodarcze i kulturowe na ziemiach polskich na przykładzie dziejów wsi lokowanej na prawie niemieckim.

Dzieje Markowej ukazane na przestrzeni wieków, ujęte w procesach historycznych osadnictwa na prawie niemieckim za króla Kazimierza Wielkiego, a następnie w trakcie gospodarczych i społecznych procesów dziejowych, pozwalają zauważyć pewne prawidłowości typowe dla zmian na polskiej wsi zaistniałych do końca XIX wieku.

Celem lekcji jest ukazanie na przykładzie Markowej typowych zjawisk dla polskiej wsi – począwszy od kolonizacji na prawie niemieckim aż do rodzenia się odpowiedzialności i aktywności społecznej ukierunkowanej na rozwój społeczny i instytucjonalny wsi na przełomie XIX i XX wieku.

Sytuacja ludności żydowskiej w Generalnym Gubernatorstwie – od izolacji społecznej do Zagłady.

Zanim nastąpiła tragiczna śmierć Ulmów i Goldmanów mieszkańcy okupowanej przez Niemców Polski doświadczyli szeregu represji. Szczególnie dotknęły one ludność żydowską, która stopniowo była izolowana i pozbawiana podstawowych praw. Ostatecznie została ona zamknięta w gettach, a następnie w wyniku Akcji „Reinhardt” większość spośród Żydów zginęła w obozach zagłady. Ci, którzy uciekli poszukiwali pomocy u Polaków, także u mieszkańców Markowej. Celem lekcji jest przedstawienie etapów Zagłady Żydów, która była realizowana przez III Rzeszę Niemiecką na okupowanych ziemiach polskich.

Polacy ratujący ludność żydowską w Generalnym Gubernatorstwie – na przykładzie mieszkańców Markowej.

Po przeprowadzeniu akcji likwidacji gett na wolności pozostali nieliczni Żydzi, szukający pomoc wśród Polaków. Mniejszość Polaków pomimo zagrożenia śmiercią swoją i swoich najbliższych podjęła się próby ratowania tych spośród żydowskich mieszkańców Generalnego Gubernatorstwa, którzy o to poprosili. Wykorzystywano znajomych, przyjaciół sąsiadów, by uzyskać nadzieję na przetrwanie. Ci najodważniejsi ryzykowali, często nie oczekując w zamian nic cennego. Wśród nich znaleźli się też Markowianie. Celem lekcji jest przedstawienie kalejdoskopu postaw umożliwiających przetrwanie nielicznym żydowskim uciekinierom z gett i ich konsekwencji: od męczeńskiej śmierci, jak w przypadku rodziny Ulmów i ich żydowskich znajomych, do szczęśliwego zakończenia – zwieńczonego nadaniem odważnym Polakom tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie, m. in. dla rodzin z Markowej: Cwynarów, Szylarów i innych.

Dramat ukrywających się Żydów i pomagających im Polaków na podstawie wybranych przykładów Markowian.

Chałupa Szylarów jest centralnym punktem ścieżki edukacyjnej łączącej Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów i Skansen w Markowej. To zarazem zabytek i źródło historyczne, w którym przez dwa lata mieszkali obok siebie gospodarze Szylarowie i ratowani Weltzowie. Co czuli? Co myśleli? Jak musieli się zachowywać, by nie zdekonspirować kryjówki na strychu? Celem lekcji jest przybliżenie warunków życia polskich gospodarzy i żydowskich gości w warunkach permanentnego zagrożenia życia ze strony niemieckich okupantów, szczególnie po śmierci Ulmów i Godmanów.

Etyczny wymiar ratowania Żydów.

Co kierowało tymi ludźmi, że postanowili wykonać „samarytański gest” miłosierdzia wobec pragnących pomocy Żydów? Jakie wartości etyczne stały u podstaw ich zachowania oraz wielu innych Markowian, którzy pomogli najbardziej potrzebującym? Na te pytania może dać odpowiedź etyka. Zapraszamy do rozważań etycznych nad czynem Ulmów.