Polski generał brygady, lekarz medycyny, wolnomularz. Zginął w Budapeszcie zastrzelony przez grupę szturmową Gestapo w momencie palenia dokumentów m.in. dotyczących ratowanych Żydów. Uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Rodzina Świdów uratowała w Warszawie żydowskiego chłopca – Avrahama Horovitza, przedstawianego przez nich dla niepoznaki jako dziecko zaprzyjaźnionej rodziny muzułmańskich Tatarów.

Ustanowiony z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy w 2017 r., w rocznicę śmierci rodziny Ulmów z Markowej. Po raz pierwszy obchodzony w 2018 r.

W wyniku donosu niemieccy żandarmi rozstrzelali w Markowej rodzinę Ulmów: ciężarną Wiktorię i jej męża Józefa oraz ich 6 dzieci: Stanisławę, Barbarę, Władysława, Franciszka, Antoniego i Marię. Wraz z nimi zginęło 8 ukrywanych przez nich Żydów z rodzin Goldmanów, Grünfeldów i Didnerów.

Lubelskie getto to jedno z gett najwcześniej zlikwidowanych przez Niemców w ramach „Aktion Reinhardt. W momencie likwidacji przebywało w nim ok. 37 000 osób.

Kapłan grecko-katolicki, wieloletni proboszcz w Przemyślanach koło Lwowa. Pod niemiecką okupacją pomagał zarówno Ukraińcom, jak i Polakom i Żydom. Ks. Kowcz m. in. na dużą skale katechizował i chrzcił Żydów. Za to trafił do obozu na Majdanku. Tam nadal prowadził działalność duszpasterską. Zmarł w obozie, w wyniku ropnego zapalenia nogi, 25 marca 1944.

Współpracownica „Żegoty” i żołnierz Powstania Warszawskiego. Uznana za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata.

Węgierski dyplomata i polityk. W czasie wojny, jako szef Biura do Spraw Uchodźców, przyczynił się do uratowania ok. 5 tys. polskich Żydów. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Polsko-żydowski adwokat, działacz Światowego Kongresu Żydów, syjonista, poseł na Sejm RP w kadencji 1922-1927, w czasie wojny współpracownik szefa polskiego poselstwa w Bernie, Aleksandra Ładosia. Poselstwo prowadziło szeroko zakrojoną akcję ratowania Żydów za pomocą fałszywych paszportów państw latynoamerykańskich.

Maria i Stanisław Półzięciowie z Zawadki k. Krosna uratowali od Zagłady członków rodzin Gerstenów i Wisenfeldów.

Jedno z 6 dzieci Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej. Wraz z rodzicami i rodzeństwem zamordowany przez niemieckich żandarmów 24 marca 1944 r.

Dyrektor warszawskiego ZOO.  W czasie Holokaustu, wraz z żoną Antoniną, uratował wielu Żydów, pomagając im wydostać się z getta i ukrywając ich w ogrodzie zoologicznym. Małżeństwo Żabińskich zostało uznane za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Polska pisarka, działaczka społeczna i charytatywna, autorka broszury „Protest!”, opublikowanej w sierpniu 1942 r., w której wzywała do sprzeciwu wobec realizowanego przez nazistowskie Niemcy planu zagłady Żydów. Wraz z Wandą Krahelską inicjatorką powstania Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Zmarła w Bielsku-Białej.

W czasie Holokaustu mieszkająca w Bierówce k. Jasła rodzina Twardzickich uratowała od zagłady Gołdę Weic i jej kuzynkę Manię.

Oficer Armii Krajowej, powstaniec warszawski.  Razem z żoną Hanną ukrywał w swoim mieszkaniu Marię Kisenhof.

Jest to prawdopodobna data powstania, wiązana z ówczesną wizytą w okupowanej Warszawie Heinricha Himmlera – Reichsfűhrera SS. W Treblince zginęło ok. 800 tys. osób, głównie Żydów.

Tadeusz, Antonina i Teresa Czeżowscy uratowali w Wilnie osoby pochodzenia żydowskiego: Tamarę Wolfson, Chaima Epsztajna, Rachelę Gurwicz-Kapłan, Abrahama Fessela i nieznanego imienia Mayena oraz członków rodzin Wołków, Fesselów.

Władysław, Karol i Stefania Szelkowie z Niebieszczan k. Sanoka uratowali od śmierci Leona Pennera.

Pierwsze powstanie w okupowanej przez Niemcy Europie, największa akcja zbrojna na okupowanych ziemiach polskich od czasu kampanii wrześniowej i zarazem najbardziej znaczący zorganizowany sprzeciw ludności żydowskiej skazanej na zagładę.

W czasie Holokaustu Miron Lisikiewicz z Leska uratował od zagłady Rebę Dworzecką i Sarę Frydman.

Pisarz, publicysta, uczestnik kampanii wrześniowej i Powstania Warszawskiego. Członek Rady Pomocy Żydom „Żegota”, odpowiedzialny za pomoc dzieciom żydowskim. W 1993 r. uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Właściwie Jan Romuald Kozielewski. Kurier polskiego państwa podziemnego i rządu na uchodźstwie, wysłany z misją poinformowania Zachodu o dokonywanej prze Niemcy zagładzie narodu żydowskiego w okupowanej Polsce. Uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

W czasie niemiekiej okupacji uratował przed zagładą Jadwigę Zucker i Szymona Einhorna.

Mieszkający w Markowej Jan Cwynar wraz z żoną Heleną przygarnęli kilkunastoletniego Żyda Abrahama Segala z Łańcuta.

Ocalony dzięki rodzinie Skrobaczów z Krzemienicy i Cwynarów z Markowej. Po wojnie wyemigrowal do Izraela i osiadł na stałe w kibucu w Hajfie. Zaangażowany w upamiętnianie mieszkańców Markowej ratujących Żydów. Przyjaciel Muzeum Polaków Ratujących Żydów.

27 kwietnia 1940 r. Heinrich Himmler wydał rozkaz założenia obozu zagłady w Auschwitz-Birkenau (Oświęcim-Brzezinka). Szacuje się, że podczas całego okresu funkcjonowania zginęło tam około 1,1 miliona Żydów z całej Europy. W zespole niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych zginęło również prawie 150 tys. Polaków, około 23 tys. Romów, 12 tys. jeńców radzieckich i innych narodowości. Łączna liczba ofiar obozu to około 1,3 milionów osób.

Działacz chadecki, radny miasta Warszawy. Uczestnik walk wojny obronnej 1939 r., internowany na Węgrzech, gdzie pełnił rolę komendanta (starszego) obozu dla cywilów. W porozumieniu z polskim poselstwem w Budapeszcie prowadził akcję przerzutu ludzi przez granicę węgiersko-jugosłowiańską. Uratował w ten sposób grupę polskich Żydów; w 1944 r. pomagał m.in. członkom rodziny Wohl.

W czasie niemieckiej okupacji uratowali w Nisku Jentę i Icchaka Nachmanów (Jadwigę i Ignacego Gorzyczańskich).

W Rudniku nad Sanem uratowały w czasie Holokaustu Malwinę Kańską i jej męża.

W czasie niemieckiej okupacji uratowali w Rzeszowie Hermana i Rachelę Kassów.

We wsi Łukowe k. Leska uratowali od zagłady Meilecha Segala.

Prawniczka, która mieszkając podczas wojny w Rzeszowie przy ul. Krakowskiej 4 udzielała pomocy Żydom. Gdy jeden z nich został aresztowany przez Gestapo i wydał miejsce ukrywania się u Boczar, ta zbiegła do Warszawy. Zamieszkawszy tuż obok getta nadal udzielała pomocy Żydom, tym razem rodzeństwu Rozenholców. Walczyła w Powstaniu Warszawskim.

W czasie Holokaustu ratowała w Lubaczowie Miriam i Meira Szenker oraz Lucię Grinszpan.

Polityk, dyplomata, podczas II wojny światowej członek oddziału „Żegoty” we Lwowie, w którym był skarbnikiem.

W przemówieniu radiowym, wygłoszonym w Londynie,  skierowanym do Polaków w okupowanej przez Niemcy Polsce, gen. Władysław Sikorski, premier rządu polskiego na uchodźstwie, zaapelował o udzielanie pomocy Żydom.

Podczas niemieckiej okupacji pracowała jako felczerka i położna w warszawskim ośrodku zdrowia przy ul. Grochowskiej. Tam też organizowała pomoc finansową dla uwięzionych w getcie Żydów. W 1942 r. Bussoldowa powierzono wydostaną z getta żydowską dziewczynkę. Stanisława Bussoldowa stałą się jej przybraną matką. Uratowana dziewczynka to Elżbieta Bussoldowa, po mężu Ficowska – urzędnik, działaczka społeczna, pedagog, autorka publikacji skierowanych do dzieci i młodzieży.

Polska Romini, zwana „romską Sendlerową”. Uratowała blisko 50 dzieci romskich i żydowskich.

W czasie niemieckiej okupacji Maria i Krystyna Denasiewicz ukrywały w Przemyślu Felicję Schwam, której rodzice nie przeżyli Holokaustu. Felicja została ochrzczona i przyznano jej aryjskie dokumenty.

Szmul Zygielbojm, przywódca żydowskiej socjalistycznej partii Bund i jej przedstawiciel w Radzie Narodowej RP (namiastce polskiego parlamentu na uchodźstwie) dopuścił się samobójstwa w proteście przeciw bezczynności wolnego świata wobec Zagłady dokonującej się na okupowanych ziemiach polskich.

Działaczka społeczna, socjalistka, członkini „Żegoty”, pracownica Referatu Dziecięcego. Wraz ze współpracownikami ratowała blisko 2 500 dzieci pochodzenia żydowskiego, wyprowadzając je z getta i ukrywając w sierocińcach i u polskich rodzin.

W czasie niemieckiej okupacji rotmistrz Witold Pilecki dobrowolnie został więźniem obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, by poznać realia tam panujące, w tym mechanizmy Zagłady. Raporty o sytuacji w Auschwitz przekazywał swoim zwierzchnikom z konspiracji. Po wojnie skazany na śmierć pod zarzutem m. in. przygotowywania zamachów na przedstawicieli władz, współpracy z Niemcami i szpiegostwa.

W Przemyślu ukrywali z swoim mieszkaniu Jadwigę Haupt, jej ojca Mieczysława oraz ich krewne – Alicję i Halinę Halpern.

Pisarka i dziennikarka. W czasie niemieckiej okupacji uratowana przez polską rodzinę.

Rodzina Czajkowskich ze Zręcina k. Krosna zasadziła drzewko symbolizujące Sprawiedliwych w Yad Vashem w Jerozolimie.

Matylda z córkami Heleną i Ireną uratowały w Przemyślu Lusię Rozen.

Polski działacz społeczny i polityk, poseł do Krajowej Rady Narodowej (1945-1946), uczestnik Powstania Warszawskiego, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 1986 r. stanął na czele Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata.

W Łukawicy k. Leska uratowali od zagłady członków żydowskich rodzin Alt, Buchbinder i Brandel.

W czasie okupacji niemieckiej ukrywał się w Krzemienicy i w Markowej. Po latach stał się orędownikiem powstania w Markowej muzeum upamiętniającego Polaków, którzy ratowali Żydów.

Polski artysta estradowy, wykonawca wielu piosenek-szlagierów. W czasie okupacji niemieckiej ukrywał swoich przyjaciół Żydów. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

W czasie Holokaustu w Soninie k. Łańcuta uratowali Basię, Szylę i Józka Gurfein z Łańcuta oraz Chila Melona.

Legendarny kurier, który z polecenia rządu polskiego na uchodźstwie informował przywódców politycznych Zachodu, w latach 1942-1943, o realizowanym  przez nazistowskie Niemcy planie zagłady Żydów. Spotkał się jednak przede wszystkim z niezrozumieniem i obojętnością. Do końca życia cierpiał z powodu niepowodzenia tej misji.

W Zręcinie k. Krosna uratowali od zagłady członków żydowskich rodzin Lipnerów, Bergmanów, Morgensternów i Brajtowicz. W póżniejszych latach tytuły Sprawiedliwych przyznano także ich dzieciom – Jerzemu Andrzejowi, Walerianowi oraz Bronisławie.

W czasie niemieckiej okupacji Stefania i Jan Chodorowie oraz ich córka Stanisława z Kolbuszowej ratowali Normana i Lejbusza Salsitzów.

Jedno z 6 dzieci Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej. Zabity z rodzicami i rodzeństwem przez niemieckich żandarmów 24 marca 1944 r.

W czasie Holokaustu Helena i Jan Zadworni z Dąbrowy k. Lubaczowa ukrywali Mosze Lehrera.

W sumie w tym obozie zginęło 960 tys. Żydów, 70-75 tys. Polaków, 21 tys. Romów i Sinti, 15 tys. jeńców sowieckich oraz 10-15 tys. więźniów innych narodowości.

W czasie niemieckiej okupacji uratował wnuka i synową Ludwika Zamenhofa, słynnego twórcy języka esperanto. Pomocy udzielał współpracując z księdzem Marcelim Godlewskim, również Sprawiedliwym wśród Narodów Świata.

W czasie niemieckiej okupacji rodzina Lachów z Babic pod Przemyślem ukrywała Mendla Rapsa, Rózię Englard i Esterę Englard-Korman.

Polski urzędnik konsularny w Bernie. Członek tzw. „Grupy Ładosia”, która w czasie wojny i okupacji na szeroką skalę ratowała Żydów za pomocą fałszywych paszportów krajów latynoamerykańskich.

W czasie niemieckiej okupacji, w Sanoku Stefania i Stanisław oraz Michał Pyrcakowie, wraz z nieznaną z imienia osobą o nazwisku Kuśmierczyk, ratowali żydowskie rodziny Libermanów, Kramerów i Forerów.

Wiktoria i Józef Ulmowie z Markowej ukrywali ośmioro Żydów z rodzin: Goldmanów (prawdopodobnie Saula i jego synów), Grünfeldów i Didnerów (siostry Gołdę i Leę wraz z córką tej drugiej). 24 marca 1944 r. niemieccy żandarmi rozstrzelali ukrywanych Żydów oraz całą rodzinę Ulmów, nie oszczędzając dzieci.

Inżynier  i żołnierz Armii Krajowej W czasie niemieckiej okupacji ratował życie Barbarze Golde, jej synowi, Dorze Katz i Edwardowi Tohari-Warszawskiemu. Uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Mieszkający w Loos-en-Gohelle w pobliżu Lens (depatrament Nord) emigranci z Polski – Marianne, jej mąż Joseph i ich córka Marianne –  uratowali żydowskie rodzeństwo: Norberta i Miriam Cymbalist.

Mieszkający we Francji emigranci z Polski uratowali w czasie Holokaustu Nachuma i Miriam Cymbalist.

Polski urzędnik konsularny, ekonomista i działacz diaspory żydowskiej. Członek tzw.Grupy Ładosia, która w Bernie, pod kierownictwem polskiego posła Aleksandra Ładosia, masowo ratowała Żydów za pomocą fałszywych paszportów krajów latynoamerykańskich.

W czasie Holokaustu Stefan Chemicz z Krosna ratował żydowską rodzinę Tischler.

W utworzonym dwa miesiące wcześniej getcie zgromadzono około 3 000 Żydów z Sokołowa i okolicznych wsi, a także z Łodzi. Po likwidacji przeniesiono ich do getta w Rzeszowie, a stamtąd wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu.

We wioskach w powiecie mińskim (Mazowieckie) niemiecka żandarmeria zamordowała 26 Polaków i 3 Żydów.

Poeta, prozaik, historyk literatury, dyplomata, tłumacz. Noblista w dziedzinie literatury z 1980 r. Wraz z bratem Andrzejem, żołnierzem AK, ratowali Żydów w Wilnie i w Warszawie. Obaj bracia uznani zostali za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Rodzina Świątków (Maria, Michał, Sebastian i Stefan) z Gaci koło Łańcuta w czasie okupacji niemieckiej uratowała Józefa Goldmana.

Mieszkanka Markowej, córka Chaima Hersza Goldmana i Ettel z d. Riesenbach, ukrywana razem z córką przez rodzinę Ulmów w Markowej i wraz z nimi zamordowana przez niemiecką żandarmerię 24 marca 1944 r.

Profesor akademicki, polityk, dyplomata. Były szef Knesetu i ambasador Izraela w Polsce. W czasie niemieckiej okupacji ukrywany przez polską i ukraińską rodzinę w Borysławiu.

Wybitny pianista i kompozytor mieszkający w Warszawie. Podczas Holokaustu stracił całą rodzinę. On sam ukrywany był przez Polaków, w tym Janinę i Andrzeja Boguckich, przy wsparciu m.in. Witolda Lutosławskiego. W momencie krytycznym życie oszczędził mu kapitan Wehrmachtu Wilm Hosenfeld.

W czasie Holokaustu rodzina Tereszkiewiczów z Chmielnika koło Rzeszowa niosła pomoc Róży, Inie i Janinie Scheinbach.

Większość z około 24 000 Żydów osadzonych w nim zamordowano w pobliskich lasach lub w obozie zagłady w Bełżcu. 2 i 3 września 1943 r. getto w Rzeszowie zostało ostatecznie zlikwidowane.

Pobrali się w kościele parafialnym św. Doroty w Markowej. W ciągu kilku lat małżeństwa doczekali się 6 dzieci. Oczekiwali 7 potomka, gdy zginęli wraz z dziećmi i ukrywanymi Żydami z rodziny Goldmanów/ Szallów, Grünfeldów i Didnerów, rozstrzelani przez niemieckich żandarmów, 24 marca 1944 r.

W Dębicy, gdzie mieszkali, ukrywali Jehudę Zieglera.

Dziennikarka, działaczka społeczna i opiekunka społeczna, współpracownica „Żegoty”.

Pedagog, uczestniczka Powstania Warszawskiego, współpracownica „Żegoty”. Pośmiertnie uznana za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata.

Lekarz, uczestnik Powstania Warszawskiego, polityk. Uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Tadeusz Rewilak z Jasła ukrywał w czasie niemieckiej okupacji Nachuma, Jakuba i Cwi Weinbergów.

Prawnik, historyk, dyplomata, wykładowca uniwersytecki. W czasie II wojny światowej emisariusz Rządu RP na Uchodźstwie, w latach 1942-1943 informujący Zachód o dokonującej się na terenach okupowanych przez nazistowskie Niemcy zbrodni Holokaustu. Jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Było to największe getto na terenie obecnego województwa podkarpackiego. W dniu zamknięcia Niemcy zgromadzili w nim około 22 000 Żydów z Przemyśla i jego okolic.

W czasie niemieckiej okupacji, w Albigowej k. Łańcuta ukrywały Hannę Steinbach (Kesten). Inni członkowie rodziny Kestenów byli ukrywani przez rodzinę Tereszkiewiczów.

Magdalena, Franciszek, Tadeusz i Maria Banasiewicz z Orzechowców k. Przemyśla uratowali od zagłady Żydów z rodzin Nassanów, Erenfreundów, Frenkielów, Teichów, Weidenbaumów, Ornerów, Szatnerów, Reinharzów i Weindilingów.

Wraz z mężem Janem Żabińskim prowadziła Ogród Zoologiczny w Warszawie, który w czasie niemieckiej okupacji stał się kryjówką dla Żydów. Żabińscy pomogli blisko 300 osobom. Uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Najstarsze z 6 dzieci Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej. Wraz z rodzeństwem i rodzicami oraz ukrywanymi Żydami z rodzin Goldmanów, Grünfeldów i Didnerów rozstrzelana przez niemieckich żandarmów 24 marca 1944 r.

Getto zamieszkane było przez około 12 000 osób, skupionych na stosunkowo niewielkiej powierzchni. Jego likwidacja trwała do kwietnia 1943 r.

Łączna liczba ofiar niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince wyniosła około 800 000.

Pisarz, autor sztuk teatralnych. Pomagał Żydom z getta warszawskiego. Współpracownik „Żegoty”. Uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Wybitny zoolog, autor publikacji naukowych i popularnonaukowych, wieloletni dyrektor ZOO w Warszawie. W czasie niemieckiej okupacji wraz z żoną Antoniną ukrywał na terenie ogrodu zoologicznego setki Żydów, najpierw pomagając im wydostać się z warszawskiego getta. Oboje uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

W akcjach likwidacyjnych (miały również miejsce 31.07. i 3.08.), Niemcy zamordowali na miejscu lub wywieźli do obozu zagłady w Bełżcu ponad 12 000 osób.

Wkroczenie Armii Czerwonej do wsi. Tego dnia z ukrycia wyszli m.in. Weltzowie, ratowani przez Szylarów, a także Abraham Segal, mieszkający u Cwynarów.

Emisariusz Rządu RP na Uchodźstwie przekazał Franklinowi Delano Rooseveltowi raport polskiego podziemia dotyczący niemieckiej okupacji Polski, w tym eksterminacji ludności żydowskiej.

Konspiracyjna organizacja zbrojnego oporu Żydów polskich, najbardziej znana spośród formacji żydowskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Jej pierwszym dowódcą był Mordechaj Anielewicz.

Zbrojny zryw wolnościowy mieszkańców Warszawy – część Akcji Burza. Wśród walczących w Warszawie znalazło się wiele osób, później odznaczonych medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Działający od 1941 r. obóz przejściowy dla jeńców w Pełkiniach k. Przeworska, był od sierpnia 1942 miejscem przetrzymywania ludności żydowskiej z okupacyjnego powiatu jarosławskiego. Ostatecznie większość z nich Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Bełżcu lub zamordowali w pobliskich lasach

Wybitny pedagog. Wraz z 200 dziećmi żydowskimi i pracownikami sierocińca, którym kierował, zginął w obozie Zagłady w Treblince.

W czasie niemieckiej okupacji Barutowiczowie z Grębowa k. Tarnobrzega uratowali żydowskiego chłopca  Dawida (Edmunda) Lichtmana.

Pisarka, działaczka społeczna, twórczyni katolickiej organizacji konspiracyjnej Front Odrodzenia Polski. Wraz z Wandą Krahelską założyła Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom. Później w oparciu o Komitet powstanie Rada Pomocy Żydom „Żegota” – jako agenda Delegatury Rządu. Uznana pośmiertnie za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata.

W Warszawie ukazał się „Protest!” autorstwa Zofii Kossak-Szczuckiej. Ulotka-plakat w liczbie 5 000 egzemplarzy, kolportowany na ulicach Warszawy, potępiający eksterminację Żydów i nawołujący do niesienia im pomocy.

Lekarz i działacz społeczno-polityczny. Podczas wojny współpracował z „Żegotą”. Uznani, wraz z żoną Natalią, za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Po wojnie długoletni członek PZPR i wiceminister zdrowia. Zmarł w 1989 r.

Powołany przez izraelski Kneset. Od 1963 r. przyznaje tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” tym, którzy w czasie Holokaustu pomagali przeżyć skazanym na zagładę Żydom.

Polski działacz socjalistyczny, dziennikarz ze Śląska. Na Węgrzech, wraz z węgierskim dyplomatą i przyjacielem Józefem Antallem seniorem uratował od zagłady ok. 5 000 Żydów. Zamordowany w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym w Mauthausen-Gusen. Uznany pośmiertnie za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Ustanowiony przez Parlament Europejski w 2008 r., w rocznicę podpisania w 1939 r. paktu Ribbentrop-Mołotow, zawartego między Związkiem Radzieckim a Niemcami, który podzielił Europę na strefy dwóch totalitaryzmów. Celem ustanowienia dnia jest upamiętnienie ofiar masowych deportacji i eksterminacji, a jednocześnie głębsze zakorzenienie demokracji jako fundamentu pokoju i stabilizacji w Europie.

Twórczyni lwowskiego oddziału Rady Pomocy Żydom „Żegota” w 1943 r. Uznana za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata.

Lwowski kanalarz, który udzielał pomocy 10 Żydom, za co został pośmiertnie uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Bohater filmu „W ciemności” w reż. Agnieszki Holland.

Julia, Józef i Janina Barowie z Markowej k. Łańcuta ukrywali w czasie niemieckiej okupacji rodzinę Riesenbachów.

Rodziny Barutów i Urbańskich z Huty Polańskiej koło Krosna udzielały pomocy Józefowi Strengerowi i jego córce Gołdzie.

W czasie Holokustu Anna i Ludwik Sambora oraz dzieci Anny – Eugeniusz Walichnowski i Teresa Sokołowska-Walichnowska w Jodłowej k. Jasła uratowali Malkę i Abrama Fenichelów oraz Leę Charasz.

W tym dniu nazistowskie Niemcy zaatakowały Polskę, rozpoczynając trwającą 6 lat okupację ziem II Rzeczpospolitej. II wojna światowa pochłonęła życie ok. 6 000 000 polskich obywateli, w tym ok. 3 000 000 polskich Żydów.

Pierwszy szef krakowskiej Rady Pomocy Żydom „Żegota”, ponadto współpracownik Rady Głównej Opiekuńczej, organizator kryjówek i podrabianych dokumentów dla Żydów.

Emerytowany pracownik kolei z Przemyśla powieszony przez Niemców za pomoc udzielaną Żydom.

Anna i Andrzej  Antonikowie oraz ich córka i Ludwika z Lisich Jam k. Lubaczowa uratowali od Zagłady Małkę Stupp oraz rodzinę Brochów.

Oboje działali w polskim podziemiu (Krzysztof walczył w Powstaniu), współpracowali z Radą Pomocy Żydom „Żegota”. Uratowali w Warszawie m.in. Aleksanda Artmana oraz członków rodziny Teichman. Po wojnie Krzysztof dał się poznać jako wybitny historyk i varsavianista.

Małżeństwo Kazimiera i Michał Kreicarkowie z Dubiecka, z pomocą córki Teresy, uratowało w czasie Holokaustu 10 osób z rodzin Reków, Goldsteinów, Fränkelów i Felsenów.

W czasie Holokaustu Wiktoria i Józef udzielili schronienia 8 Żydom z rodziny Goldman, Grünfeld i Didner. W wyniku donosu wszyscy zostali rozstrzelani przez niemieckich żandarmów, 24 marca 1944 r.

Najmłodsze z dzieci Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej. Wraz z rodzeństwem, ciężarną matką i ojcem, a także ukrywanymi Żydami z rodziny Goldmanów, Grünfeldów i Didnerów, została zabita przez niemieckich żandarmów, 24 marca1944 r.

Ortodoksyjny Żyd pochodzący z Ustrzyk Dolnych, a mieszkający od 1900 r. w Zurychu, jeden z przywódców międzynarodowego, ortodoksyjnego ruchu Agudat Israel.  Wraz z polskimi dyplomatami z poselstwa w Bernie uratował kilka tysięcy Żydów za pomocą fałszywych paszportów krajów latynoamerykańskich.

W tym dniu wojska sowieckie wtargnęły na tereny Polski, zaatakowanej dwa tygodnie wcześniej przez nazistowskie Niemcy, zajmując jej wschodnią część. Tym samym Polska została podzielona między dwa totalitaryzmy: hitlerowski i stalinowski.

W latach okupacji niemieckiej, wraz z bratem Czesławem, pomagał rodzinom Trossów i Wołkomińskich. Obaj zostali uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Organizacja  zrzesza Polaków odznaczonych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (od 2014 r. także ich potomków).

Helena Cwynarowa z Markowej, wraz z mężem Janem,  w 1943 r. przyjęła pod swój dach Abrahama Segala, kilkunastoletniego Żyda z Radymna, który pozostał z nimi do końca niemieckiej okupacji.

W czasie niemieckiej okupacji, w Rzeszowie, nauczycielka pomogła znajomemu Abrahamowi Heinbergowi wydostać się z getta i wyjechać na przymusowe roboty do Niemiec. Heinberg, znany później jako Roman Harte, po wojnie został filmowcem, współpracującym z wybitnymi kinematografami w kraju i za granicą.

Basia była w 1939 r. kilkunastoletnią uczennicą. Pisała swoje zapiski od 1938 r. Od momentu wybuchu wojny stawały się one coraz bardziej dramatyczne w związku z obrotem sytuacji wojennej i coraz większym zagrożeniem dla Żydów. Ostatni wpis w dzienniczku nosi datę 24 września 1939.

W czasie Holokaustu ukrywali w Rudce k. Jarosławia braci Lejzora i Rubina Bratenów.

W czasie niemieckiej okupacji uratowali w Lesku Jaffę i Natana Wolochów (Wallachów).

Jego inicjatorkami były Zofia Kossak-Szczucka i Wanda Krahelska-Filipowiczowa. Na jego fundamencie w  grudniu 1942 r. powstała Rada Pomocy Żydom „Żegota”- będąca już agendą Delegatury Rządu.

Największe getto żydowskie w Generalnym Gubernatorstwie i całej okupowanej przez nazistowskie Niemcy Europie, gromadzące do ok. 450 000 Żydów. Ostatecznie zlikwidowane w maju 1943 r.

Jedno z 6 dzieci Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej. Wraz z rodzeństwem, ciężarną matką oraz ojcem, a także ukrywanymi Żydami z rodzin Goldmanów, Grünfeldów i Didnerów, zamordowana przez niemieckich żandarmów 24 marca 1944 r.

W miejscowości Długie k. Sanoka ukrywała w czasie Holokaustu Ewę Margulies i Rózię Schabes.

Adwokat i sędzia, brat Gustawa, autora „Innego świata”. Podczas wojny wraz z żoną Felicją angażował się w pomoc  Żydom. Współpracował z „Żegotą”, założył konspiracyjną komórkę „Felicja”, która objęła pomocą ok. 1/5  Żydów ukrywających się w Warszawie.

Działaczka społeczna. W czasie niemieckiej okupacji, działając w „Żegocie” i współpracując z Ireną Sendlerową, ratowała dzieci żydowskie.

Aleksander Zelwerowicz oraz jego córka, Helena Zelwerowicz-Orchoń – oboje aktorzy –  ukrywali Żydów w swoim mieszkaniu w Warszawie.

Prawnik, działacz społeczny, współzałożyciel ONR. W czasie niemieckiej okupacji żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i  Armii Krajowej. Wraz z ojcem Wojciechem współpracował z „Żegotą”. Obaj zostali odznaczeni (ojciec pośmiertnie) w 1983 r.  medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

W czasie niemieckiej okupacji Marianna Krasnodębska (z domu Jarosz) wraz z rodzicami i rodzeństwem ukrywała w miejscowości Piaski  kilkunastu Żydów. Marianna, jej bracia Aleksander i Maksymilian, oraz rodzice Anna i Ignacy, uznani zostali za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Polski prawnik, publicysta i działacz ruchu ludowego, w latach 1940-1942 więzień Pawiaka, KL Auschwitz-Birkenau i Neuengamme, a od 1942 r. współpracownik „Żegoty”. Uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Tego dnia ok. 300 więźniom obozu zagłady w Sobiborze udało się zbrojnie wydostać do lasu. Do końca okupacji przetrwało ok. 60 z nich.

Na terenie Generalnego Gubernatorstwa wprowadzono karę śmierci dla Żydów którzy bez pozwolenia oddalali się od wyznaczonych im dzielnic oraz dla Polaków którzy udzielali pomocy Żydom.

W czasie niemieckiej okupacji uratowali Blimę Schif, ukrywając ją w swoim domu koło Dynowa.

Duchowny katolicki i działacz społeczny. Kapelan Szarych Szeregów i Armii Krajowej, współpracownik „Żegoty”.

Lekarka, anestezjolożka i specjalistka chorób krwi u dzieci, powstaniec warszawski. W czasie niemieckiej okupacji wraz z mężem Feliksem Kanabusem niosła pomoc Żydom, przeprowadzając operacje mające na celu ukrycie semickiej fizjonomii.

W czasie niemieckiej okupacji, w Cergowej k. Dukli uratowali Jeszułę i Józefa Guzików.

W Gębiczynie k. Pilzna ratowały przed zagładą Adelę Wołek, Leona i Mietka Schnepsów.

W czasie niemieckiej okupacji, w Odrzykoniu k. Krosna przyjęli pod swój dach Ciporę Katz (Reem), przedstawiając ją jako adoptowaną przez nich chrześcijańską sierotę i tym samym ratując przed zagładą.

Siostra Alfonsa, wraz z innymi sercankami z Przemyśla, uratowała 13 żydowskich dzieci.

Mieszkając podczas wojny w Rzeszowie przy ul. Krakowskiej 4, udzielała pomocy Żydom. Gdy jeden z nich został aresztowany przez Gestapo i wydał miejsce ukrywania się u Boczar, ta zbiegła do Warszawy. Zamieszkawszy tuż obok getta nadal udzielała pomocy Żydom, tym razem rodzeństwu Rozenholców. Walczyła w Powstaniu Warszawskim.

Drzewko uroczyście zasadzili Maria Kann i Władysław Bartoszewski – członkowie Rady Pomocy Żydom „Żegota” i Sprawiedliwi wśród Narodów Świata.

Mieszkające w Przeworsku małżeństwo Sołków ukrywało Jerachmiela Bergnera.

Polski emigrant we Francji, który w Paryżu – wraz z żoną Marią – niósł pomoc przedstawicielom społeczności żydowskiej. Maria i Czesław Szafrańcowie uznani zostali za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

W niemieckim obozie zagłady w Bełżcu od marca do grudnia 1942 r. Niemcy zamordowali około 450 000 osób, przede wszystkim Żydów z Polski, ale też z Niemiec, Austrii, Czech i Słowacji.

W czasie niemieckiej okupacji Katarzyna Szyfner i jej syn Eugeniusz Szyfner z majątku w Chorzelowie k. Mielca uratowali Jankiela Hellera, Maksymiliana Grossa oraz Matyldę i Dawida Zuckerbrotów.

Polityk, publicysta, oficer kontrwywiadu Armii Krajowej, od grudnia 1942 r. w Żegocie, członek Wydziału Spraw Wewnętrznych i kierownik Referatu Żydowskiego Delegatury Rządu na Kraj.

Aktor filmowy i teatralny, śpiewak operowy i piosenkarz. W czasie Holokaustu wraz z żoną Janiną uratował w Warszawie m. in. Władysława Szpilmana.

Na pamiątkę tego dnia w 1937 r. ustanowiono święto państwowe, zakazane w czasach komunistycznych.

Zakonnica, dominikanka, która zmarła w wieku 110 lat. W czasie niemieckiej okupacji wraz z innymi dominikankami ukrywała w klasztorze w Wilnie kilkanaście osób pochodzenia żydowskiego. Uznana za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata.

Sportowiec, piłkarz, działacz sportowy, księgarz, współwłaściciel księgarni i wydawnictwa Gebethner i Wolff, żołnierz, powstaniec warszawski, który poniósł śmierć jako jeniec, w wyniku ran odniesionych podczas Powstania Warszawskiego. Niósł pomoc m.in. rodzinie Abrahamerów, których ostatecznie zdołał ewakuować na Węgry. Uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Lekarz chururgii, podczas wojny oranizujący operacje plastyczne niwelujące u Żydów rysy semickie. W operacjach asystowała w charakterze anestozjologa jego żona Irena. Obydwoje uczestniczyli w Powstaniu Warszawskim. Uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Polski lekarz chururgii, podczas wojny oranizujący operacje plastyczne niwelujące u Żydów rysy semickie. W operacjach asystowała w charakterze anestozjologa jego żona Irena. Obydwoje uczestniczyli w Powstaniu Warszawskim. Obydwoje też uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Niemieccy żandarmi zamordowali 4 osoby za dostarczanie żywności Żydom ukrywającym się w lesie.

Lekarka, powstaniec warszawski, dowódca kobiecego oddziału minerskiego. W czasie Holokaustu udzielała pomocy Żydom indywidualnie oraz współpracując z „Żegotą”.

Lekarz-ginekolog. Wraz z rodziną Cygan-Cyganiewiczów uratowała Żydówkę – Sarę Reis.

Od tego dnia obowiązkowe było noszenie przez Żydów na prawym rękawie ubrań opasek z Gwiazdą Dawida.

Powołana przy Delegaturze Rządu RP na Kraj „Żegota” była jedyną w całej okupowanej przez Niemcy Europie organizacją państwową utworzoną po to, by ratować Żydów.  Szacuje się, że pomoc „Żegoty” dotarła do kilkudziesięciu tysięcy osób pochodzenia żydowskiego.

Tego samego dnia, 4 grudnia 1942, w dwóch miejscowościach na Podkarpaciu Niemcy zamordowali Polaków pomagającym ukrywającym się w okolicy Żydom. W Pantalowicach zamordowano 6 osób, zaś w Hadlach Szklarskich 3 osoby.

4 grudnia 1942 r. żandarmeria niemiecka zamordowała 6 osób w Pantalowicach i 3 osoby w Handlach Szklarskich za pomoc w ukrywaniu Żydów.

Jedno z 6 dzieci Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej. Wraz z rodzeństwem i rodzicami, a także ukrywanymi Żydami z rodziny Goldman, Grünfeld i Didner, zamordowany przez niemieckich żandarmów 24 marca 1944 r.

Za pomoc Żydom Niemcy zabili w Ciepielowie Starym  i Rekówce (na Mazowszu) 31 Polaków, w tym 7-osobową rodzinę Kowalskich, członków rodzin Kosiorów, Obuchiewiczów i Skoczylasów.

Kilkunastu mieszkańców Świesielic (w gminie Ciepielów, na południowy wschód od Radomia) zostało zamordowanych przez niemieckich żandarmów za sprzyjanie ruchowi oporu i pomoc ukrywającym się Żydom.

Pierwszy na ziemiach polskich niemiecki obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem był ośrodkiem masowej, zagłady Żydów w Kraju Warty. Jeszcze w grudniu 1941 r. zginęło tam ok. 700 Żydów otrutych spalinami samochodowymi. Szacuje się, że w czasie funkcjonowania obozu zamordowano tam od 150 000 do 350 000 ofiar.

Aktorka i pedagog. W czasie niemieckiej okupacji pomagała ukrywać się w Warszawie osobom żydowskiego pochodzenia, w tym swojemu mężowi Józefowi Orchoniowi. W r. 1979 została wraz z ojcem (wielkim aktorem Aleksandrem Zelwerowiczem) odznaczona tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Żona Józefa Ulmy i matka 6 dzieci. Wszyscy oni zginęli z rąk niemieckich żandarmów za ukrywanie żydowskiej rodziny Goldmanów, 24 marca 1944 r.

Wiktoria Niemczak była od od 1935 r.  żoną Józefa Ulmy, potem matką ich sześciorga dzieci. Wraz z mężem i dziećmi, będąc jednocześnie w zaawansowanej ciąży, została zamordowana przez niemieckich żandarmów za ukrywanie Żydów z rodzin Goldmanów/„Szallów”, Grünfeldów i Didnerów, 24 marca 1944 r.

Poeta, eseista i tłumacz. W czasie niemieckiej okupacji wraz z żoną, Maryną, ukrywał w domu w Warszawie łącznie kilkunastu Żydów, w tym poetę Tadeusza Hollendra, nastoletniego Janka Wilka i rodzinę Tenenbaumów. Małżonkowie Zagórscy zostali uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Pojmani w łapankach dzień wcześniej Żydzi przez noc przechowywani byli w piwnicy jednego z markowskich domów. Nad ranem niemieccy żandarmi wyprowadzili wszystkich na tzw. okop, na obrzeżach Markowej i rozstrzelali łącznie ok. 30 osób.

Działaczka Organizacji Bojowej PPS, współtwórczyni Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom, przekształconego następnie w Radę Pomocy Żydom „Żegota”. Odznaczona medalem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”.

Lekarz, profesor pediatrii. W czasie niemieckiej okupacji pracował w Rozwadowie. Często przedostawał się do getta, by leczyć zgromadzonych tam Żydów. Gdy znajomy lekarz Stanisław Matulewicz odkrył, że za pomocą pewnej niegroźnej bakterii można otrzymać pozytywny wynik testu na tyfus plamisty, Łazowski zaczął wykorzystywać szczepionkę, by symulować epidemię i tym samym trzymać Niemców z dala od lokalnej ludności. Ocalił tym samym wielu mieszkańców Rozwadowa i okolicy, w tym także wielu Żydów z pobliskiego getta.

Przebywało w nim około 24 000 Żydów.  Zostało zlikwidowane 2/3 września 1943 r.

List skierowany do zwierzchnika Kościoła katolickiego, w którym Prezydent RP na uchodźstwie prosi o interwencję w sprawie masowych mordów na Polakach i Żydach w okupowanej przez Niemców Polsce.

Jezuita, administrator sanktuarium w Żyrowicach na Polesiu. Po zajęciu tych terenów przez III Rzeszę nawoływał z ambony do pomocy Żydom i sam im pomagał. 18 grudnia 1942 został przez Niemców aresztowany, a następnie, 19 grudnia, zabity.

Związani z górami – wspinaczka była pasją zarówno Kazimiery (romanistki, tłumaczki, działaczki ruchu kobiecego) jak i jej syna Jerzego Wawrzyńca (muzykologa, pisarza i kompozytora). W czasie niemieckiej okupacji uratowali co najmniej 7 osób, ukrywając je w swoim warszawskim mieszkaniu.

Zastępca polskiego posła w Bernie, Aleksandra Ładosia, w latach 1940–1945 i najbliższy  jego współpracownik w dziele ratowania europejskich Żydów za pomocą fałszywych paszportów krajów latynoamerykańskich.

W czasie niemieckiej okupacji, wraz z żoną Barbarą Reńską, pomagał w Warszawie m.in. Annie Bajer-Dratner i Irenie Filozof. W 1973 r. Wacław Zagórski i jego żona  zostali uznani za „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”.

W czasie niemieckiej okupacji, w Przemyślu uratowała Jakuba Bergera.