Wystawy minione

Wystawa „Walka i Cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej” ukazuje losy obywateli polskich podczas tragicznych wydarzeń II wojny światowej i okupacji. Ekspozycja ta stanowi międzynarodowy projekt realizowany przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku wspólnie z Ministerstwem Spraw Zagranicznych RP.

Wystawa jest opowieścią o polskim doświadczeniu II wojny światowej. Ukazuje postawy polskich obywateli w kontekście tragicznych wydarzeń, przytłaczającej siły agresorów, a następnie okupantów. Na ekspozycji poruszono takie zagadnienia, jak: walka z totalitaryzmami, walka o niepodległość, czy pomoc niesiona współobywatelom. Tematykę zaprezentowano z perspektywy żołnierzy, jak i ludności cywilnej.

Widoczny fragment wystawy "Walka i cierpienie". Duże plansze w kolorystyce czerwono-czarno-białej.

Widoczny fragment wystawy "Walka i cierpienie". Duże plansze w kolorystyce czerwono-czarno-białej.

Widoczny fragment wystawy "Walka i cierpienie". Duże plansze w kolorystyce czerwono-czarno-białej.

’Czy można im było w tej samotności pomóc?’ To pytanie stawia po latach Władysław Bartoszewski, jeden z tych, którzy z narażeniem życia wyciągnęli pomocną dłoń do prześladowanych Żydów w czasie Zagłady.

Nowa wystawa mobilna Muzeum Polaków Ratujących Żydów poświęcona jest zagadnieniu polskiej pomocy ludności żydowskiej w czasie Zagłady. Ukazując realia Holokaustu w okupowanej Polsce – od niemieckiej inwazji w 1939, przez realizację przez okupanta planu Zagłady Żydów, aż po zakończenie wojny – prezentuje indywidualne historie Ratowanych i Ratujących i ich dramatyczne decyzje.

Autorzy wystawy: Kamil Kopera, Anna Stróż-Pawłowska

Arthur Miller, wybitny prozaik i życiowy partner Marylin Monroe, noblista w dziedzinie fizyki jądrowej Izydor Izaak Rabi, czy współpracujący z Freudem Abraham Brill – to tylko kilka z prezentowanych tu sylwetek sławnych osób, które łączy nie tylko międzynarodowy sukces, ale też pochodzenie. Pochodzenie żydowskie i jednocześnie podkarpackie.

Podkarpacie dla większości z nich to wyłącznie kraj przodków albo kraj dzieciństwa, nierzadko postrzegany przez pryzmat Holokaustu jako „raj utracony”, ale i ziemia splamiona krwią. Większość, w epoce migracji, rozwija skrzydła kariery za granicą i tylko nieliczni decydują się związać z Podkarpaciem na stałe. Jednak nawet im nie jest to dane – Nachum Sternheim wraz z rodziną ginie w czasie okupacji niemieckiej w Rzeszowie, a Kalman Segal i Roman Harte opuszczają kraj już po wojnie, w obliczu nasilającej się dyskryminacji i braku perspektyw rozwoju zawodowego.

Stosunek wywodzących się z Podkarpacia żydowskich „obywateli świata” do tych terenów pozostaje na przestrzeni wieku bardzo zróżnicowany – niektórzy, jak Berish Weinstein, z sentymentem powracają do nich w swojej twórczości, inni w autobiografiach ograniczają się do lakonicznych wzmianek o swoich podkarpackich korzeniach, a jeszcze inni, jak Fred Zinnemann, nie przyznają się do nich wcale.

Prezentowane postaci, poza jednoczesnym pochodzeniem żydowskim i podkarpackim, łączy jeszcze jedno – pasja i pogoń za marzeniem. Prezentowane biografie to historia walki z przeciwnościami losu oraz historia przekuwania porażek w sukces. Dzięki tytanicznej wręcz pracy ich dokonania znane są niemal każdemu. Olbrzymia strata, że – parafrazując tytułowy cytat z poematu Berisha Weinsteina – mimo związków z Podkarpaciem osobom tym „przyszło śpiewać pieśń na innej, nie podkarpackiej, ziemi”.

Autorzy wystawy: Kamil Kopera, Jakub Pawłowski, Anna Stróż / MPRŻ
Produkcja: Karolina Woźniak / MPRŻ
Projekt graficzny: Pro Human Design, Kraków

Dziękujemy wszystkim osobom i instytucjom za pomoc w procesie tworzenia wystawy, a w szczególności:

• Monice Harte
• Michele Lowy Seligmann
• Fundacji na Rzecz Kultury „Walizka” / kalmansegal.pl
• Fundacji Archivum Helveto-Polonicum
• Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie
• Międzynarodowej Fundacji Muzycznej im. Artura Rubinsteina w Łodzi
• Archiwum Państwowemu w Przemyślu
• Archiwum Państwowemu w Rzeszowie
• Muzeum Okręgowemu w Rzeszowie

Kolejna rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego to nie tylko okazja do spojrzenia na ten bohaterski zryw pod kątem analiz historycznych, ale także sposobność do bliższego poznania jego uczestników oraz ich wzruszających i inspirujących historii. Na powstańców warszawskich można i trzeba spoglądać z wielu perspektyw. My wybieramy własną – skupiając się na tych, którzy poza doświadczeniem powstańczym poszczycić się mogą pomocą udzielaną skazanym przez okupanta na zagładę Żydom. To właśnie oni – Sprawiedliwi Powstańcy’44, a więc ci, którzy obok odznaczeń przyznanych im w uznaniu męstwa wojennego, posiadają też przyznany przez izraelski instytut Yad Vashem tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (otrzymywany często wraz ze znajomymi i rodzinami), są bohaterami tej wystawy. Wybrane postaci różni tak wiele – wiek, płeć, pochodzenie społeczne, poglądy polityczne, zainteresowania. Mimo to nietrudno dostrzec wspólny mianownik – wierność uniwersalnym wartościom, nonkonformizm, zaangażowanie i odpowiedzialność. Prezentowane biogramy to historie podwójnej walki. Pierwsza to bezpośrednie starcie z niemieckim okupantem, prowadzone na barykadach powstańczej Warszawy, w  komórkach wywiadowczych, radiostacjach, fabrykach, szpitalach polowych. Druga to walka z nim w ukryciu, w tajemnicy, odbywająca się pod murami getta, w kryjówkach stających się schronieniem dla eksterminowanych Żydów, w biurach organizujących fałszywe dowody tożsamości. I jedna, i druga to przejaw troski o pokrzywdzonych współobywateli i ojczyznę. Obie prowadzone są w poczuciu bezsilności, gniewie i wszechobecnym strachu – w każdym wypadku realną ceną za sprzeciw wobec dokonującej się krzywdy jest śmierć. W tle wciąż pozostaje wyniszczona kilkuletnią okupacją Polska, zmagająca się z nazistowskim i sowieckim wrogiem.  

  Terminy i lokalizacje: -Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, Markowa 1487, od 01.08.2019 r. -NOWA LOKALIZACJA: Warszawa, Plac Powstańców Warszawy, 01.08 – 03.10.2019 r.  

  Organizator: Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej Koncepcja wystawy: Jakub Pawłowski Autorzy tekstów: Kamil Kopera, Jakub Pawłowski, Anna Stróż-Pawłowska Koordynacja Produkcji: Katarzyna Nowicka, Marcin Zgłobiś Projekt Graficzny: Mikołaj Birek  

Jakie było codzienne doświadczenie Żydów ukrywających się przed nazistowską niemiecką machiną zagłady, a jakie osób, które nierzadko z narażeniem życia niosły im pomoc?

O tym, jak trudne i złożone stawały się relacje międzyludzkie w tych ekstremalnych warunkach opowiada podróżująca wystawa “Między życiem a śmiercią. Historie pomocy w czasie Zagłady”, którą już od 4 czerwca będzie można zobaczyć w Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej. Prezentuje ona indywidualne świadectwa ocalałych z Zagłady oraz ratujących z dziesięciu europejskich krajów. Markowa jest szóstym po Brukseli, Amsterdamie, Bratysławie, Wilnie i Wrocławiu przystankiem na trasie ekspozycji.

Ekspozycję zrealizowaną z inicjatywy Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność –
we współpracy z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Silent Heroes Memorial Center (Berlin) – będzie można oglądać w Markowej do 31 lipca.

Od 04 czerwca do 31 lipca

Wystawa „Paszporty”  

zrealizowana przez Instytut Pileckiego we współpracy z Ambasadą Polski w Bernie

opowiada o sprawiedliwych dyplomatach ratujących m.in. polskich Żydów oraz reakcji państwa podziemnego i rządu na emigracji na zbrodnie Holokaustu

 Celem wystawy jest przedstawienie roli rządu RP na uchodźstwie i Polskiego Państwa Podziemnego w informowaniu świata o Zagładzie Żydów oraz podejmowanych akcjach na rzecz ich ratowania. Wystawa została zorganizowana w związku z badaniami prowadzonymi przez Instytut Pileckiego we współpracy z Ambasadą Polski w Szwajcarii. Do tej pory, na podstawie badań, ogłoszono listę 710  nazwisk Żydów, w tym 115 ocalonych z Holocaustu, którzy w wyniku starań tzw. grupy berneńskiej posiadali paszporty Haiti i Hondurasu. Wystawa w sposób szczegółowy prezentuje działalność właśnie grupy berneńskiej i jej głównych bohaterów, w tym Chaima Eissa i Aleksandra Ładosia.

Grupa berneńska była nieformalną formą współpracy polskich dyplomatów z poselstwa RP w Bernie i przedstawicieli organizacji żydowskich na rzecz ratowania europejskich Żydów. Pod kierownictwem ambasadora Aleksandra Ładosia grupa dostarczała fałszywe paszporty południowoamerykańskie, m.in.: Paragwaju, Salwadoru, Boliwii, Peru, Haiti i Hondurasu, które chroniły jego właścicieli przed wywózką do obozów zagłady w okupowanej przez III Rzeszę Polsce. Według różnych szacunków, w sumie wydano około 4 tys. takich dokumentów. Liczba ocalonych pozostaje nieznana.

W gablotach wystawy prezentowane są najcenniejsze obiekty z archiwum Eissa: paszporty, rachunki, korespondencje pomiędzy Chaimem Eissem i polskimi dyplomatami. Są także listy pomiędzy Żydami przebywającymi w gettach a Silberscheinem, który był jednym z pośredników pomiędzy polskimi Żydami i placówką dyplomatyczną. Zwiedzający obędą mogli obejrzeć dokumenty m.in.  w formie reprintów.

Specjalna prezentacja multimedialna daje możliwość obejrzenia ponad sto niezwykłych portretów pochodzących z archiwum Eissa. To fotografie polskich Żydów powstałe w celu przygotowania dokumentów paszportowych, które miały im umożliwić ucieczkę i ratowanie życia.

Mottem całej wystawy jest wiersz polskiego Żyda, poety i kronikarza getta warszawskiego zamordowanego w 1943 roku Władysława Szlengla „Paszporty”:

Chciałbym mieć paszport Paragwaju,
zloty i wolny to jest kraj,
ach, jak przyjemnie być poddanym
kraju, co zwie się: Paragwaj.

Chciałbym mieć paszport Urugwaju,
mieć Costa Rica, Paragwaj,
po to, by mieszkać spokojnie w Warszawie,
to jednak najpiękniejszy kraj.

 Organizatorzy wystawy

 Wystawa zrealizowana przez Instytut Pileckiego w Warszawie: www.instytutpileckiego.
We współpracy z Ambasadą Polski w Szwajcarii

Specjalne podziękowania dla Muzeum Auschwitz za wyrażenie zgody na prezentację kolekcji Archiwum Eissa

Opracowanie wystawy:
Hanna Radziejowska,
Dyrektor Instytutu Pileckiego Wojciech Kozłowski,
Ambasador dr Jakub Kumoch, Joanna Kumoch, Jędrzej Uszyński

Projekt: Zespół Wespół
Wykonanie: Trik- Trak
Instalacja dźwiękowa: Patryk Zakrocki

Do 20 marca w sali wystaw czasowych Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej oglądać można najnowszą ekspozycję pod hasłem “Pokaz jednego dzieła”, autorstwa sanockiego artysty plastyka Arkadiusza Andrejkowa. Obraz powstał w ubiegłym roku, a charakter jego pracy to spray na szkolnej mapie.

Obraz inspirowany jest fotografią wykonaną przez Józefa Ulmę w 1923 r., przedstawiającą jego rodziców Marcina i Franciszkę z domu Kluz, siostrę Marię oraz braci Antoniego i Władysława. Podłożem dla obrazu jest stara mapa szkolna pochodząca ze Słowacji, która dzięki swojemu zużyciu i wycofaniu z obiegu szkolnego, stała się idealną formą podobrazia do przetworzenia starej fotografii rodzinnej. Naturalnie zniszczona mapa przyjęła na siebie ciężar drugiego życia.

Od 31 października 2018 r. do 2 stycznia 2019 r. w Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej prezentowana będzie wystawa czasowa poświęcona procesowi odzyskiwania przez Polskę niepodległości oraz dorobkowi II Rzeczypospolitej.

Wystawa powstała z inicjatywy Biura Programu „Niepodległa”, autorami plansz są dr Sebastian Adamkiewicz (muzealnik i adiunkt w dziale historycznym Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi) oraz Anna Bińkowska (Biuro Programu „Niepodległa”), zaś konsultantem historycznym dr hab. Paweł Grata, prof. UR.

Wystawa prezentowana w Muzeum Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w okresie 03.07 – 30.09.2018

Prezentacja zakreślając ogólny kontekst historyczny przybliża postawy i indywidualne historie zaangażowania Polaków w ratowanie żydowskich współobywateli na terenie dawnego województwa Kieleckiego.

Na opracowanie składają się: fotografie, dokumenty, relacje pisemne. Wyłaniają się z nich sylwetki mieszkańców Kielecczyzny, którym nieobojętny był los skazanych na Zagładę. Bohaterami byli i żołnierze  z oddziałów partyzanckich, nie tylko ratujący Żydów, ale również wspierający ludność, która taką pomoc niosła, i duchowni, udzielający schronienia żydowskim dzieciom w ochronkach i sierocińcach, wydając metryki chrztu, dzięki którym Żydzi mogli starać się o uzyskanie „aryjskich dokumentów”. Byli wreszcie nimi także zwykli obywatele wsi i miasteczek. Nierzadko historie pomocy kończyły się tragicznie i dla Ratowanych, i dla Ratujących. Wielu z nich doczekało jednak szczęśliwie końca wojny, by móc świadczyć o tragizmie tamtych lat.

27 września 2018r. odbędzie się spotkanie finisażowe z autorami wystawy oraz zaproszonymi gośćmi.

Autorka wystawy: Ewa Kołomańska / Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie, opracowanie plastyczne: Grzegorz Chorążek / Muzeum Wsi Kieleckiej

Wystawa Z narażeniem życia – Polacy ratujący Żydów podczas Zagłady to 18 plansz przedstawiających historie Polaków, którzy ryzykując życie swoje i swoich rodzin nieśli pomoc prześladowanym Żydom. W okupowanej przez Niemców Polsce, w przeciwieństwie do krajów Europy Zachodniej, za pomoc Żydom groziła kara śmierci. Po wojnie część z ratujących została uhonorowana przez państwo Izrael tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Na wystawie losy ratujących i ratowanych ukazane są w kontekście historycznym okupowanej Polski, objaśnione zostają okoliczności i skala udzielanej pomocy, a także motywacje kierujące Sprawiedliwymi.

Wystawa została przygotowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w partnerstwie z Ministerstwem Spraw Zagranicznych RP.

Wstęp na podstawie biletu do Muzeum (5 zł/2 zł).

Wystawa „Żegota – Rada Pomocy Żydom” dostępna dla odwiedzających Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej.

Rada Pomocy Żydom „Żegota” powstała 4 grudnia 1942 r. Była to organizacja działająca w latach 1942-1945 jako organ polskiego rządu emigracyjnego na terenie Polski. Jej zadaniem była pomoc Żydom w gettach i poza nimi oraz dokumentowanie niemieckich zbrodni na ludności żydowskiej. Działacze „Żegoty” przygotowywali kryjówki dla uciekinierów z getta, załatwiali im także fałszywe dokumenty. Sieroty kierowali do polskich rodzin i zakonów, gdzie jako polskie dzieci miały szansę na przetrwanie.

Autorami wystawy przygotowanej z okazji 75-lecia powołania „Żegoty” są dr Marcin Urynowicz i dr Paweł Rokicki z Instytutu Pamięci Narodowej.

Będzie można ją oglądać w naszym Muzeum do 8 marca 2018 r.

Wstęp na podstawie biletu do Muzeum (5 zł/2 zł).

Wystawa czasowa w Muzeum im. Rodziny Ulmów to plansze prezentujące historię medalu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” oraz sylwetki dziesięciorga odznaczonych, którzy po wojnie zamieszkali na terenie obecnego województwa zachodniopomorskiego.

Bohaterowie wystawy to Leokadia Choińska, Józef Czekaj, Leokadia Gaweł, Zofia Hałub, Stefania Rokosz, Franciszka Rokosz, Leontyna Leśniewicz, Maria Ostrowska, Jan Płotkowski, Maria Stankiewicz, Władysław Szwed, Zuzanna Warchoł, Remigiusz Węgrzynowicz, Eugeniusz Ziobrowski oraz Antoni Żal.

Każdy z nich został sportretowany współcześnie, a fragmenty ich relacji zostały okraszone archiwalnymi fotografiami i dokumentami, pochodzącymi ze zbiorów prywatnych.

• scenariusz wystawy: Paweł Knap z Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Szczecinie.
• organizatorzy wystawy: Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie, Książnica Pomorska i Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów Oddział w Szczecinie.

Wstęp na podstawie biletu do Muzeum (5 zł/2 zł/1 zł).

Serdecznie zapraszamy na wernisaż wystawy „Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice”

29 WRZEŚNIA GODZ. 17.00

Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej
Urodziły się z wyrokiem śmierci. Ocalały dzięki bezgranicznej miłości rodziców – tych, którzy je oddali i tych, którzy uznali je za własne. Wystawa „Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice” powstała z inicjatywy przewodniczącej Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu” w Polsce, Joanny Sobolewskiej-Pyz, która będzie gościem specjalnym otwarcia wystawy. Towarzyszył jej będzie Jacek Gałązka oraz Anna Gałązka – twórczyni tekstów wystawy.
Z Zagłady ocalało w Polsce około pięciu tysięcy z blisko miliona żydowskich dzieci. Wiele z nich znalazło schronienie w polskich rodzinach. Polacy, którzy zaopiekowali się dzieckiem, często później stawali się jego rodzicami. Na ogół fakt adopcji trzymali w tajemnicy, niektórzy wyjawili prawdę przed śmiercią, inni zabrali ją do grobu. Dzieci, wychowane w obcych domach, które uważały za własne, musiały zmierzyć się ze swoją historią i stworzyć tożsamość łączącą utraconą i zyskaną rodzinę. Często latami szukały śladów swoich żydowskich bliskich, nazwisk, dat urodzenia. Ci, którym się to nie udało, ciągle jeszcze mają nadzieję.

Losy piętnaściorga Ocalonych, urodzonych w latach 1939-1942, przedstawiono na planszach. Wystawa pierwszy raz została pokazana w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie w roku 2015, obecnie jeździ po Polsce i świecie, by dać świadectwo bezgranicznej rodzicielskiej miłości, która kazała oddać ukochane dzieci w obce ręce i odwadze ludzi, którzy uznali je za własne córki i synów.

*****

Autorzy:
Anna Kołacińska-Gałązka – redaktorka prasowa i książkowa, wydawca, pedagog. Absolwentka studiów Historii i Kultury Żydów w Polsce na Wydziale Historycznym UW. Redaktorka tomu wspomnień „Dzieci Holocaustu mówią…”, autorka wywiadów z ocalonymi. Członkini Stowarzyszenia Drugie Pokolenie – Potomkowie Ocalałych z Holocaustu.

Jacek Gałązka – designer informacji, projektant graficzny gazet, magazynów ilustrowanych i serwisów internetowych w Polsce, Belgii, Republice Afryki Południowej, Szwecji, Pakistanie i USA.

Maciej Śmiarowski – autor zdjęć

Wstęp na podstawie biletu do Muzeum (5 zł/2 zł/1 zł).

„Chciałem uratować miliony, a nie uratowałem nikogo” – mówił Jan Karski o swojej skazanej na porażkę misji. Jan Kozielewski, absolwent wydziału prawa, studium dyplomacji i szkoły podchorążych obdarzony nieprzeciętną pamięcią, został w czasie II wojny światowej kurierem Polskiego Państwa Podziemnego. Pod pseudonimem Jan Karski przemycał ściśle tajne raporty na temat dramatycznej sytuacji w kraju. Jego misje były śmiertelnie niebezpieczne – zawsze nosił przy sobie ampułkę z cyjankiem, w razie wpadki.

W 1942 roku Karski przekazał zachodnim sojusznikom informacje o Zagładzie Żydów. Jako naoczny świadek tragedii narodu żydowskiego zaapelował do brytyjskiego Ministra Spraw Zagranicznych Anthony’ego Edena o podjęcie działań mających na celu powstrzymania Holokaustu, a w  lipcu 1943 roku, w dwa miesiące po zagładzie warszawskiego getta, spotkał się z Prezydentem Stanów Zjednoczonych, Franklinem D. Rooseveltem. Rozmowy Karskiego nie przyniosły oczekiwanych rezultatów – interwencja aliantów nie nastąpiła.

29 września 2016 r. o godz. 17:00 Fundacja Edukacyjna Jana Karskiego oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej zapraszają na uroczyste otwarcie wystawy „Jan Karski. Człowiek Wolności”, które odbędzie się w Muzeum w Markowej.
Wernisaż jest połączony z projekcją filmu Sławomira Grünberga „Karski i władcy ludzkości”, po której odbędzie się spotkanie z reżyserem.

Wystawa, którą Państwu prezentujemy, opowiada o niezwykłym człowieku, którego wysiłek i ogromne poświęcenie pozwoliło uratować kilka tysięcy polskich Żydów skazanych przez Niemców na Zagładę.

Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r. ok. 100 tys. Polaków przedostało się na Węgry, skąd, dzięki przychylności węgierskiego rządu, mogli dołączać do tworzonych na Zachodzie nowych sił zbrojnych. Do kontaktów z polskimi uciekinierami ze strony węgierskiej wyznaczony został Jozsef Antall senior, a przewodniczącym Polskiego Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech i równocześnie delegatem na Węgry Ministerstwa Opieki Społecznej emigracyjnego rządu RP został Henryk Sławik. Wspólnie podjęli oni wysiłek ratowania skazanych na zagładę Żydów.

W utworzonym w Vacu sierocińcu Sławik dał schronienie setce żydowskich sierot z Polski, oficjalnie twierdząc, że są to dzieci polskich oficerów. Podrabiał im dokumenty i uczył katolickich modlitw, a do  odwiedzin sierocińca skłonił nawet nuncjusza apostolskiego, co skutecznie uciszyło podejrzliwych sąsiadów.

Zgodnie z informacjami zamieszczonymi przez Instytut Yad Vashem swoje życie zawdzięcza Sławikowi ponad pięć tysięcy osób. Niestety sam Sławik został zadenuncjowany i wydany Niemcom, którzy zesłali go do obozu Mauthausen-Gusen, gdzie został zamordowany w 1944 r. Nawet będąc torturowany nie wydał swojego przyjaciela i współpracownika – Jozsefa Antalla.

W 1990 r. Henryk Sławik został uhonorowany tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata a w 2010 Prezydent Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Orderem Orła Białego.

Autorem wystawy jest Grzegorz Łubczyk, polonista i dziennikarz, w latach 1997-2001 Ambasador RP na Węgrzech, autor wielu książek i filmów dokumentalnych.

Wystawa powstała przy wsparciu Muzeum-Zamku w Łańcucie. Wsparcie finansowe zapewnił Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego.

„Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat” – takie motto towarzyszy nowej wystawie czasowej poświęconej przemyskim Sprawiedliwym, eksponowanej od ubiegłej soboty do połowy lipca br. w Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej.

W okresie II Rzeczpospolitej Żydzi stanowili drugą po polskiej grupę społeczną zamieszkującą wielokulturowy i wielowyznaniowy Przemyśl. Ta koegzystencja przerwana została przez wybuch II wojny światowej. Pierwsze represje i egzekucje na Żydach miały miejsce tuż po wkroczeniu do miasta armii niemieckiej we wrześniu 1939 r. W połowie lipca 1942 r. Niemcy utworzyli getto, gdzie na stosunkowo małym fragmencie miasta skupiono około 22 000 Żydów. Już pod koniec tego miesiąca wojska okupacyjne rozpoczęły akcje likwidacyjne, takie jak masowe egzekucje w podprzemyskich Grochowcach, oraz wywózki do obozu w Bełżcu. Ostatecznie Niemcy zlikwidowali getto jesienią 1943 r.

Tylko 500 przemyskich Żydów przeżyło Zagładę ukrywając się w okolicznych lasach, znajdując schronienie u miejscowej ludności lub zmieniając tożsamość dzięki fałszywym „aryjskim” dokumentom. Przeżyli ten straszny czas dzięki Sprawiedliwym – Polakom i Ukraińcom, którzy pomimo groźby utraty życia całych rodzin nie wahali się nieść pomocy. Dzięki prowadzonym badaniom historycznym udało się odtworzyć listę nazwisk kilkudziesięciu mieszkańców Przemyśla, których determinacja i odwaga pomogła przetrwać członkom żydowskiej społeczności miasta.

Wystawa powstała przy wsparciu Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu. Wsparcie finansowe zapewnił Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego.

Wystawa opowiada o pomocy Polaków dla ludności żydowskiej w okupowanej Polsce. Ilustrują ją dokumenty i fotografie, pokazujące, w jaki sposób Polacy pomagali skazanym na zagładę Żydom (m.in. dostarczając żywność i lekarstwa do gett i obozów pracy, organizując uciekinierom kryjówki w swoich domach, pomagając zdobyć dokumenty niezbędne do przeżycia po tzw. aryjskiej stronie, ułatwiając ucieczkę z okupowanego kraju). Przypomina też o roli, jaką odegrała Rada Pomocy Żydom „Żegota”, której przedstawicielami byli między innymi Irena Sendlerowa i Władysław Bartoszewski.

Kuratorka i autorka tekstów: dr hab. Elżbieta Rączy.

Wystawa przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej w ramach projektu badawczego „Zagłada Żydów na ziemiach polskich”.