Podkarpackie

Personalia ratujących: Janina Tram, Henryk Tram
Miejsce działania: Przeworsk, województwo podkarpackie (dawne województwo lwowskie)
Uratowany: Salomon Hass

Janina i Henryk Tramowie z córką Martą mieszkali w czasie okupacji niemieckiej w domu przy ul. św. Jana w Przeworsku. Ukrywali miejscowego Żyda Salomona Hassa, który uciekł z przeworskiego getta.

To trudno opisywać i opowiadać o tym, na jak wielkie niebezpieczeństwo zdecydowała się rodzina, która ukrywała Żydów – za to groziła śmierć”

– mówiła Judith Elkin z domu Hass (ur. 18 X 1938), cioteczna wnuczka Salomona. Wspominała, że historię rodzinną poznała pod koniec lat pięćdziesiątych XX w. podczas pobytu u Salomona i Fajgi Hassów w Nowym Jorku:

Ponieważ znałam język polski, słyszałam, jak Szlomo rozmawiał ze swoją żoną Fajgą po polsku i przy mnie opowiadali, jak Szlomo się uratował w czasie wojny. […] czytałam listy od Tramów, Szlomo opowiadał mi, że żyje tylko dlatego, że go uratowali. Nie wiem, jak długo się ukrywał, ale według opowiadań wydaje mi się, że to był dłuższy czas.

Po wojnie Salomon Hass wyjechał do USA, lecz utrzymywał kontakt listowny z polską rodziną. Po blisko siedemdziesięciu latach od zakończenia II wojny światowej trudno ustalić bliższe dane, bo zarówno ukrywający, jak i ukrywany już nie żyją, a korespondencja między nimi nie przetrwała. Przed trzema laty Judith Elkin odnalazła Martę Kukulską, córkę Janiny i Henryka Tramów. Odtąd rodziny pozostają w kontakcie. Historia ukrywania się Salomona Hassa u Janiny i Henryka Tramów w Przeworsku, choć zatarta przez upływający czas, pozostaje w pamięci potomków obu rodzin.

---