Program „Muzeum w przestrzeni Markowej”
Wychodząc naprzeciw zmianom jakie zachodzą we współczesnym muzealnictwie Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów wraz z Towarzystwem Przyjaciół Markowej, prowadzącym Skansen Zagrodę Muzeum Wsi Markowa, podjęli działania na rzecz wdrożenia koncepcji „muzeum w przestrzeni” powołując w 2021 roku Konfederację Muzealną na rzecz Programu, którego clou stanowi dziedzictwo wsi Markowa.
Materialne dziedzictwo dawnej wsi. Towarzystwo Przyjaciół Markowej – Skansen Zagroda Muzeum Wsi Markowa
Towarzystwo Przyjaciół Markowej rozpoczęło działalność w 1979 roku. Misją, która stała u podstaw inicjatywy, było uchronienie od zapomnienia dziedzictwa wsi Markowej. Na wstępie za cel obrano uratowanie zabytkowej zagrody o charakterystycznej dla Markowej konstrukcji przysłupowej, ukształtowanej na planie czworoboku. Wszystkie prace przy tworzeniu Skansenu wykonywali bezinteresownie członkowie Towarzystwa, sympatycy oraz mieszkańcy Markowej. Dodatkowo Towarzystwo wspierał Samorząd oraz Wojewódzki Konserwator Zabytków. 25 sierpnia 1985 roku nastąpiło oficjalne otwarcie Skansenu. Przez te lata miejsce to powoli wtopiło się w markowską wieś, stając się miejscem licznych spotkań mieszkańców i osób zainteresowanych prezentowaną tematyką.
Towarzystwo wciąż powiększa swoją kolekcję o nowe eksponaty i obiekty, a także stale dokumentuje dzieje wsi.
Fot. Skansen Zagroda Muzeum Wsi Markowa | ze zbiorów Towarzystwa Przyjaciół Markowej
Symbol i spuścizna rodziny Ulmów zamordowanych za pomoc skazanym na Zagładę Żydom. Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej
Od 2016 roku na mapie Markowej widnieje druga jednostka kultury, której powstanie ściśle wiąże się z lokalną historią. Idea powstania Muzeum Polaków Ratujących Żydów narodziła się w 2007 roku. Inspirowana była historią rodziny Ulmów z Markowej, jak również, mimo upływu lat, wciąż żywą pamięcią o ich losach.
Muzeum jest jednostką współprowadzoną przez Samorząd Województwa Podkarpackiego oraz Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, do zakresu działania której należy ukazanie historii ratowania Żydów przez Polaków podczas II wojny światowej, polsko-żydowskich relacji w czasach Holokaustu oraz upowszechnianie wiedzy o losach Rodziny Ulmów z Markowej.
Niezwykle istotnym elementem samej instytucji jest koncepcja architektoniczna siedziby, jak i otoczenia Muzeum, które z jednej strony miało wtopić się w krajobraz poprzez nawiązanie do dziedzictwa Markowej, z drugiej strony odzwierciedlić dawno minione, ale wciąż żywe w pamięci, okruchy dramatycznej historii okupacji.
Fot. Muzeum Polaków Ratujących Żydów | ze zbiorów Muzeum Polaków Ratujących Żydów
Deklaracja w sprawie ustanowienia Konfederacji Muzealnej na rzecz Programu „Muzeum w przestrzeni Markowej”
W dniu 18 maja 2021 roku zawarto Deklarację w sprawie ustanowienia Konfederacji Muzealnej na rzecz Programu „Muzeum w przestrzeni Markowej”. Dobór daty nie był przypadkowy. W dniu tym, jak co roku, obchodziliśmy tradycyjne już święto muzeów i muzealników: Międzynarodowy Dzień Muzeów ustanowiony w 1977 roku przez Międzynarodową Radę Muzeów (ICOM). Dzień ten stanowił wymowny manifest podkreślający ideę powstającej inicjatywy – ściśle związaną z wartościami i misją jaka przyświeca muzeom, w tym sygnatariuszom dokumentu, i muzealnictwu.
Muzeum jest jednostką organizacyjną nienastawioną na osiąganie zysku, której celem jest gromadzenie i trwała ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości o charakterze materialnym i niematerialnym, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie korzystania ze zgromadzonych zbiorów.
U S T AWA z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach
Dz. U. z 2020 r. poz. 902.
Deklaracja sygnowana przez przedstawicieli obu instytucji podkreśla, iż program „Muzeum w przestrzeni Markowej” dotyczy realizacji zadań zmierzających do rozwoju społecznego i gospodarczego, ze szczególną rolą edukacji oraz do kształtowania kultury pamięci w oparciu o lokalne doświadczenie historyczne, walory przestrzenne, krajobrazowe, społeczne i duchowe wsi Markowa. Bowiem, jak czytamy w dokumencie, głównym zadaniem współczesnego muzeum jest „takie zidentyfikowanie dziedzictwa, aby odpowiednio wprowadzać je w dialog z kulturą lokalną oraz zapewnić przekaz wartości i tożsamości” a ich szczególnym wyrazicielem jest wspólnota lokalna, która jest „pierwotnym gospodarzem każdego muzeum”.
Deklaracja wraz z komentarzem do pobrania
Historia zaklęta w architekturze. Chałupa Szylarów
Lokalnym, zachowanym do naszych czasów, symbolicznym łącznikiem historii prezentowanych przez wspomniane markowskie instytucje jest Chałupa Szylarów – niemy świadek dokumentujący historię Markowej począwszy od XIX w.
Chałupa Szylarów stanowi nie tylko relikt dawnej architektury, ale także okupacyjną opowieść. Na strychu, w okresie od lata 1942 roku aż do lipca 1944 roku, Antoni i Dorota Szylarowie z rodziną, udzielali schronienia siedmioosobowej żydowskiej rodzinie Weltzów. Historia Szylarów w przestrzeni dziedzictwa Markowej dopełnia na kartach historii markowskiej wsi obraz okupacji niemieckiej opisany heroicznymi czynami Ulmów i ich dzieci oraz działaniami innych rodzin, dzięki którym okres Holocaustu przeżyło w Markowej 21 Żydów.
Fot. Chałupa Szylarów | ze zbiorów Towarzystwa Przyjaciół Markowej
Chałupa Szylarów, która obecnie jest częścią Skansenu, stanowić będzie punkt wyjścia dla inicjatyw edukacyjnych podejmowanych przez Muzeum Polaków Ratujących Żydów i Towarzystwo Przyjaciół Markowej w ramach Programu kultury pamięci „Muzeum w przestrzeni Markowej”, które poświęcone będą tej konkretnej historii, jak również prezentacji życia mieszkańców wsi Markowa podczas II wojny światowej. Chałupa Szylarów stanie się zatem historycznym dowodem, materialnym świadectwem tamtych, tragicznych czasów.
Pokładamy nadzieję, że projekty oraz inicjatywy podjęte w ramach Programu „Muzeum w przestrzeni Markowej” zostaną pozytywnie przyjęte przez publiczność. Ze swej strony dołożymy wszelkich starań aby rozwijać oraz stale udoskonalać realizowane zadania, tak by dotrzeć do jak najszerszego grona odbiorców, a także by efekty tych działań trwale wpisywały się w życie społeczne.
Nawiązując do słów autorów Deklaracji, serdecznie zapraszamy do współdziałania na rzecz Programu!
Zapraszamy do kontaktu:
sekretariat@muzeumulmow.pl | +48 17 224 10 15
Partnerzy:
