Personalia ratującego Jan Zawrzycki
Miejsce działania: Krosno, województwo podkarpackie (dawne województwo lwowskie)
Uratowani: Bronisława Fischbein; Franciszka Leizer; M. Rubin; J. Szapira; Anna Majerans; Anna Bodner; Gizela Bodner
Ks. Jan Zawrzycki urodził się 3 VI 1903 r. w Kobiernicach w pow. bialskim. W latach 1913–1919 uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. W 1919 r. Józef i Helena Zawrzyccy z dziećmi (Janem, Marią i Janiną) przenieśli się do Krosna. W 1921 r. Jan Zawrzycki ukończył gimnazjum w nowym miejscu zamieszkania. W latach 1921–1924 studiował na Wydziale Leśnym Politechniki Lwowskiej. W latach 1924–1928 odbył studia teologiczne w Seminarium Duchownym w Przemyślu, zakończone święceniami kapłańskimi 29 VI 1928 r. w katedrze przemyskiej. W latach 1928–1929 był wikarym w Tuligłowach k. Pruchnika, następnie do 1931 r. pracował w Zgłobniu k. Rzeszowa i od 1 października 1931 do 1944 r. był katechetą w Rymanowie i Krośnie. W czasie wojny współpracował z ZWZ-AK, na strychu rodzinnego domu przy ul. Legionów w Krośnie prowadził nasłuch radiowy. W tym samym domu, w gabinecie dentystycznym, znajdowała się skrzynka kontaktowa AK prowadzona przez jego szwagra Adama Strykosza (męża Janiny z domu Zawrzyckiej). Od 1 stycznia 1941 do 30 czerwca 1944 r. z ramienia Tajnej Powiatowej Komisji Oświatowej w Krośnie brał udział w tajnym nauczaniu w Rymanowie i Krośnie. Ks. Zawrzycki pomógł w czasie wojny Żydówkom mieszkającym w Krośnie w sąsiedztwie jego rodzinnego domu: Annie Bodner, jej siostrze Gizeli (Jadwidze Ostrowskiej) i ich matce. W sierpniu 1942 r. ks. Zawrzycki dał matce Anny i Gizeli kenkartę swojej babci, Marii Szafraniec, i umożliwił całej trójce wyjazd z Krosna do Warszawy. Z pisma adwokata Emanuela Seinwela wystosowanego 17 III 1948 r. do Komitetu Żydowskiego w Rzeszowie dowiadujemy się, że ks. Zawrzycki:
ratował dzieci żydowskie i ukrywał je po klasztorach, a często osobiście przychodził do kryjówek i bunkrów żydowskich i stamtąd zabierał te dzieci i umieszczał je w miejscu bezpiecznym. […] Tu w Palestynie żyje cała grupa osób, którzy życie swe zawdzięczają jedynie i wyłącznie księdzu Zawrzyckiemu.
Wśród uratowanych byli: Bronisława Fischbein, Franciszka Leizer, M. Rubin, J. Szapira i Anna Majerans z trzema synami. Po wojnie ks. Zawrzycki zaangażował się w działalność Zrzeszenia WiN na terenie Krosna. W jego krośnieńskim mieszkaniu znajdowała się nielegalna skrzynka pocztowa i punkt kolportażu podziemnej prasy. W grudniu 1946 r. został aresztowany przez PUBP w Krośnie. Na wolność wyszedł w marcu 1947 r. Ponownie aresztowano go w październiku 1947 r. i po długim śledztwie został skazany 7 V 1948 r. przez WSR w Rzeszowie na 10 lat więzienia. Postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego w Warszawie z 30 VI 1948 r. wyrok został złagodzony „ze względu na to, że [ks. Zawrzycki] wykazał wielkie społeczne nastawienie w czasie okupacji hitlerowskiej”. 6 VII 1948 r. Ks. Zawrzycki został zwolniony z więzienia. W następnych latach pracował jako proboszcz parafii w Pławniowicach k. Gliwic. Zmarł 1 kwietnia 1976 r.
W 2008 r. ks. Jan Zawrzyckiemu przyznano pośmiertnie medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. 9 września 2008 r. w Krośnie został on wręczony przez ambasadora Izraela Davida Pelega Danucie Tlałce, siostrzenicy ks. Jana Zawrzyckiego.
-
- Ks. Jan Zawrzycki jako wikary w Zgłobniu koło Rzeszowa. Zdjęcie z 1930 r. Ze zbiorów Danuty Tlałki, córki Adama i Janiny Strykoszów.
-
- Ks. Jan Zawrzycki (3 VI 1903 – 13 IV 1976), jako katecheta w Rymanowie w 1935 r. Ze zbiorów Danuty Tlałki, córki Adama i Janiny Strykoszów.
-
- Ks. Jan Zawrzycki na zdjęciu wykonanym 19 VI 1938 r. na Rynku w Rymanowie, wyjeżdża na motocyklu do Brzozowa. Ze zbiorów Danuty Tlałki, córki Adama i Janiny Strykoszów.
-
- Gizela Bodner (Jadwiga Ostrowska) z dziećmi Adama i Janiny Strykoszów, Danutą i Januszem, przy pijalni wód mineralnych w Iwoniczu-Zdroju w latach pięćdziesiątych XX w. Ze zbiorów Danuty Tlałki, córki Adama i Janiny Strykoszów.
-
- Pismo adwokata Emanuela Seinwela do Komitetu Żydowskiego w Rzeszowie z 17 III 1948 r. Dokument ten, wymieniający zasługi ks. Zawrzyckiego dla ratowania ludności żydowskiej w Krośnie, miał zmobilizować Żydów do wystąpienia w obronie aresztowanego duchownego. Ze zbiorów IPN Oddział w Rzeszowie.
-
- Pismo adwokata Emanuela Seinwela do Komitetu Żydowskiego w Rzeszowie z 17 III 1948 r. Dokument ten, wymieniający zasługi ks. Zawrzyckiego dla ratowania ludności żydowskiej w Krośnie, miał zmobilizować Żydów do wystąpienia w obronie aresztowanego duchownego. Ze zbiorów IPN Oddział w Rzeszowie.
-
- Pismo Anny Bodner z 22 IV 1948 r., opisujące pomoc, jaką w 1942 r. wyświadczył Bodnerom ks. Jan Zawrzycki. Wiarygodność tej relacji potwierdził szef Duszpasterstwa Wyznania Mojżeszowego MON, główny rabin płk dr Dawid Kahane. Ze zbiorów IPN Oddział w Rzeszowie.
Zobacz też: