Personalia ratujących: Leokadia Mikołajków; Aleksander Mikołajków; Leszek Mikołajków; Andrzej Mikołajków
Miejsce działania: Dębica, województwo podkarpackie (dawne województwo krakowskie)
Uratowani: Henry Wilner; Sam Wilner; Efraim Reich; Eugenia Reich; Szmul Reich; Chana Wolf; Rachela Kresch
Leokadia i Aleksander Mikołajkowowie od 1930 r. mieszkali w Dębicy przy ul. Kościuszki. Aleksander był lekarzem powiatowym, Leokadia pielęgniarką. Oboje działali społecznie w Polskim Czerwonym Krzyżu. Jeszcze przed wojną doczekali się dwóch synów, Leszka i Andrzeja. W lipcu 1942 r. trzynastoletni Efraim Reich zwrócił się do Aleksandra o pomoc w ukryciu rodziny przed wysiedleniem z getta. Polak wyraził zgodę i w domu Mikołajkowów pojawili się członkowie rodziny Reichów. Po zakończeniu niemieckiej akcji wrócili do getta. Od tego czasu Mikołajkowowie utrzymywali kontakt z Reichami. W grudniu 1942 r. cała trzynastoosobowa żydowska rodzina po raz kolejny ukryła się w domu Leokadii i Aleksandra. Przez 21 miesięcy Reichowie przebywali najczęściej na strychu, czasem też w piwnicy i garażu. Polskie małżeństwo ryzykowało wiele, ponieważ doktor był zaprzysiężony również w Armii Krajowej, a sąsiednią kamienicę zajmowało dębickie gestapo. Leokadia z dziećmi i Reichowie szczęśliwie przeżyli okupację niemiecką. Aleksander zginął w dniu, w którym do Dębicy weszła Armia Czerwona. Szedł, aby udzielić pomocy medycznej żołnierzom AK rannym w bitwie toczonej przez dwa dni z oddziałami niemieckimi na polanie Kałużówka niedaleko wsi Połomeja (obecnie Połomia). Nie dotarł na miejsce. Zginął od pocisku artyleryjskiego. W 1948 r. Naftali Pistrong w imieniu Tymczasowego Komitetu Żydowskiego w Dębicy napisał m.in.:
Leokadia Mikołajków ma specjalne zasługi wobec narodu żydowskiego. Dopomogła do ocalenia 15 osób w czasie okupacji. […] Wykazywała na każdym kroku pomoc Żydom, czy to w żywności i jej zdobywaniu, czy też ratowała od pracy w obozach. […] Wszystkie jej uczynki […] osobiście potwierdzić mogą rodziny Reichów, Wolfów i Wilnerów znajdujące się już we Francji i Ameryce oraz w Izraelu.
Leokadia i Aleksander zostali uhonorowani 29 stycznia 1980 r. medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. 25 lipca 1989 r. takie samo odznaczenie otrzymali ich synowie, Leszek i Andrzej.
-
- Leokadia Mikołajków z domu Wawrzykowska (9 XII 1906 – 31 I 2004). Ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego.
-
- Aleksander Mikołajków (1902–1944). Ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Zobacz też: