Personalia ratującej: Anna Grenda (s. Ligoria)
Miejsce działania: Przemyśl, województwo podkarpackie (dawne województwo lwowskie)
Uratowani: Miriam (Maria) Klein; Hedy Rosen; Julian Ostrowski; Zofia Horn; Beti Milczyn; Ahuva Liss; Awiwa Fogelmann; Edward Goldberg; Batia Fridman; Hanna Rubin; Gabi Klein; Zofia Fridman; Gabriel Koren
Od 1911 r. siostry ze Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego (sercanki) prowadziły w Przemyślu sierociniec i przedszkole. Po wybuchu II wojny światowej siostry zamieszkały w budynku przy ul. Mickiewicza 74, a później w większym domu przy ul. Mickiewicza 80.
W 1943 r. siostry zaczęły przyjmować do sierocińca dzieci przekazywane przez Radę Główną Opiekuńczą z niemieckiego obozu przejściowego w dzielnicy Bakończyce w Przemyślu. Rodzice tych dzieci zostali w większości przypadków zamordowani na Wołyniu przez ukraińskie bandy. Posługę w sierocińcu pełniły następujące siostry: s. Emilia – Józefa Małkowska (przełożona od 13 sierpnia 1943 r. ), s. Longina – Monika Żmudzka (odpowiedzialna za gospodarstwo domowe, przełożona sióstr od 1945 r. ), s. Ligoria – Anna Grenda (zajmowała się dziećmi i zaopatrzeniem), s. Jakuba – Jadwiga Sulowska (kucharka), s. Bernarda – Rozalia Sidełko (wychowawczyni dzieci), s. Alfonsa – Eugenia Wąsowska-Renot (opiekowała się dziećmi, po wojnie przeszła do stanu świeckiego), Leokadia Juśkiewicz, późniejsza s. Emilia (próbantka, opiekowała się dziećmi).
Mimo pomocy ze strony RGO brakowało żywności, środków dezynfekcyjnych i lekarstw. Siostry robiły zupę z buraków i końskiego tłuszczu, same produkowały mydło i maść na świerzb. Liczne choroby, takie jak zapalenie płuc, czerwonka i tyfus, nie omijały nikogo. W 1943 r. s. Emilia zaczęła przyjmować do sierocińca także dzieci żydowskie. W gromadce około pięćdziesięciu polskich sierot wychowywało się trzynaścioro dzieci żydowskiego pochodzenia w wieku do piętnastu lat. Większość tych dzieci trafiała do sierocińca za pośrednictwem anonimowych osób. Dwie zagubione dziewczynki same zgłosiły się do sióstr i zostały przez nie przygarnięte. Najmłodszy chłopczyk przyniesiony z getta miał 18 miesięcy. Dzieci żydowskie nie posiadały żadnych dokumentów, nadawano im fikcyjne polskie imiona i nazwiska. Starsze zdawały sobie sprawę ze swej sytuacji, były bardzo ostrożne i czuwały nad młodszymi. Na wypadek kontroli i niespodziewanych pytań dzieci żydowskie musiały znać modlitwy w języku polskim. Chodziły na nabożeństwa do pobliskiego kościoła razem z polskimi sierotami. Nie były jednak chrzczone i nawracane na wiarę katolicką. Wszystkie dzieci żydowskie przeżyły wojnę. Po zakończeniu okupacji niemieckiej zostały odebrane przez członków swoich rodzin, a kilkoro zabrała miejscowa gmina żydowska do domu dziecka. Wiele z nich nie chciało jednak opuścić ukochanych sióstr. Niektóre dzieci pozostawały z siostrami w kontakcie listownym i odwiedzały je wiele lat po wojnie, np. s. Ligorię Grendę kilka razy odwiedzała jej podopieczna Maria (Miriam) Klein. Kontakt z Eugenią Wąsowską nawiązali podopieczni: Heda Rosen, Zofia Horn, Gabriel Koren, Ahuva Liss, Julian Ostrowski i Aviva Figelman.
Siostra Alfonsa (Eugenia Wąsowska-Renot) została uznana za „Sprawiedliwą wśród Narodów Świata” 26 X 1980 r. Pozostałe Sercanki zostały uhonorowane tym tytułem 11 września 1986 r.
-
- Dawny dom zakonny sióstr sercanek przy ul. Mickiewicza w Przemyślu, w którym ukrywane były żydowskie dzieci wyprowadzane z przemyskiego getta. Framgnt ekspozycji stałej MPRŻ. fot. KK/MPRŻ
-
- Dyplom honorowy zaświadczający przyznanie medalu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” siostrze Ligorii (Annie Grendzie). Ze zbiorów Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie/MPRŻ
-
- Siostra Jakuba – Jadwiga Sulowska (22 X 1910 – 16 V 1985). W Zgromadzeniu Sióstr Sercanek od 2 X 1937 r. Od grudnia 1942 do lipca 1947 r. przygotowywała posiłki dla sióstr i dzieci. Ze zbiorów Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie/MPRŻ
-
- Siostra Emilia – Leokadia Juśkiewicz (20 II 1921 – 23 V 1990). W Zgromadzeniu Sióstr Sercanek od 1 X 1943 r. W sierocińcu opiekowała się m.in. dziećmi żydowskimi. Ze zbiorów Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie/MPRŻ
-
- Siostra Emilia – Józefa Małkowska (23 II 1872 – 12 IV 1944). W Zgromadzeniu Sióstr Sercanek od 18 XI 1907 r. Od 13 VIII 1943 r. była przełożoną wspólnoty sióstr w Przemyślu. Ze zbiorów Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie/MPRŻ
-
- Siostra Bernarda – Rozalia Domicella Sidełko (27 III 1922 – 28 XI 2004). W Zgromadzeniu Sióstr Sercanek od 24 VIII 1940 r. W latach 1943–1945 pracowała w przemyskim sierocińcu, opiekując się polskimi i żydowskimi dziećmi. Ze zbiorów Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie/MPRŻ
-
- Siostra Ligoria – Anna Grenda (25 VII 1920 – 13 XII 2003). W Zgromadzeniu Sióstr Sercanek od 26 IX 1937 r. Od stycznia 1943 r. do końca okupacji opiekowała się sierotami wojennymi i dziećmi żydowskimi. Ze zbiorów Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie/MPRŻ
Zobacz też: