Personalia ratujących: N.N. Kuśmierczyk
Miejsce działania: Sanok, województwo podkarpackie (dawne województwo lwowskie)
Uratowani: Mojżesz Lieberman; Lena Lieberman; Jakub Lieberman; Misio Lieberman; Mania Lieberman; Anek Stein; Wolf Kramer; Izaak Kramer; Hersz Kramer; N.N. Kramer; Sara Parnes; Ichel Proper; Muszka Proper; Helena Propper; Hinda Propper; Izaak Forer, N.N. Forer.
Pochodzący z Prusieka Michał Pyrcak mieszkał w czasie wojny w Sanoku. W 1942 r., podczas wysiedlania Żydów do obozu w Zasławiu, postanowił razem z wdową Kuśmierczykową ukryć dużą grupę uciekinierów. Kuśmierczykowa przyjęła ich do swojego domu, w tym czasie Michał Pyrcak wyszedł, by zakupić większą ilość żywności. Został jednak aresztowany za posiadanie dolarów amerykańskich, a następnie osadzony w niemieckim obozie, gdzie zmarł w 1945 r. Kilka dni po aresztowaniu Michała, w październiku 1942 r., Żydzi dotarli do gospodarstwa Stanisława Pyrcaka w Prusieku. Stanisław Pyrcak mieszkał z żoną Stefanią, piątką dzieci i młodszym bratem Ludwikiem. Mimo ogromnego niebezpieczeństwa Stanisław zdecydował się ukryć Żydów. W kilka dni Pyrcakowie z pomocą Żydów wykopali w stajni podziemny bunkier, który oszalowali deskami i wyposażyli w drewniane prycze. Ziemię z wykopu wsypywali nocą do stawów znajdujących się poniżej gospodarstwa. Znane są personalia siedemnastu Żydów ukrywających się u Pyrcaków. Byli to: Wolf Kramer z żoną, synami, Izaakiem i Herszem oraz Sarenką Parmas – narzeczoną Hersza; Mojżesz Lieberman z żoną Leną, bratem Jakubem, siostrą Manią, synem Misiem i siostrzeńcem Ankiem Steinem; Ichel Propper z córkami Muszką, Heleną i Hindą; małżeństwo Förerów z Krakowa. Kuzyn Stanisława Pyrcaka, Michał, twierdzi, że jedna z ukrywających się dorosłych osób zmarła. W bunkrze miało też urodzić się i umrzeć jedno dziecko. Wyżywieniem tylu ludzi zajmowała się cała bliższa i dalsza rodzina Pyrcaków. Ludwik skupywał w okolicznych wsiach jaja i kury, z pomocą Stanisława mełł ziarno na mąkę, Stefania zaś codziennie przygotowywała kocioł z trzydziestoma litrami zupy. Żydzi jedli chleb, ziemniaki, latem również owoce i warzywa. Niemcy kilka razy przeprowadzali szczegółowe rewizje w domu i zabudowaniach gospodarczych Pyrcaków. Poszukiwali Kazimierza Pyrcaka za nielegalny ubój oraz handel mięsem i wędlinami. Pewnego zimowego dnia Niemcy w asyście granatowej policji przeszukali całe gospodarstwo i nie znajdując Kazimierza, pobili dotkliwie Ludwika Pyrcaka, wybijając mu zęby. Następnie wywieźli go za wieś i puścili boso po śniegu. Żydzi ukrywali się u Pyrcaków do września 1944 r. Tuż po wojnie z rąk bandytów zginęli Propper i jego córka Muszka, pozostali wyjechali za granicę. Do 1966 r. mieszkał w Polsce tylko Jakub Lieberman, potem i on wyjechał do Izraela.
Michał, Stefania i Stanisław Pyrcakowie oraz p. Kuśmierczyk zostali 17 czerwca 1984 r. odznaczeni medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
9 lutego 2010 r. Stefania i Stanisław Pyrcakowie zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżami Komandorskimi Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Odznaczenie odebrał w Rzeszowie Józef Pyrcak, syn odznaczonych, z rąk Marii Kaczyńskiej, małżonki prezydenta RP.
-
- Rodzina Pyrcaków. Od lewej: bracia Ludwik (30 VII 1921 – 10 X 2007), Stanisław i Jan. Z prawej: Stefania Pyrcak, żona Stanisława. Ze zbiorów Józefa Pyrcaka.
-
- Stefania Pyrcak (20 XII 1917 – 10 III 1989) z mężem Stanisławem (20 IV 1909 – 4 IV 1998), synem Józefa i Marii. Ze zbiorów Józefa Pyrcaka.
Zobacz też: